Olejki
eteryczne i preparaty olejkowe
Konkretne, praktyczne
przykłady i metody wykorzystania olejków eterycznych
w leczeniu i
w profilaktyce chorób
Aromaterapia
(aromatoterapia) praktyczna
Preparaty
olejkowe – receptury
-
dr Henryk St. Różański
-
Aktualizacja
strony: 5 listopad 2003 roku
Receptury chronione
prawami autorskimi i nie wolno ich stosować do celów zarobkowych
Św. Hildegarda /1098-1179/
(w dziele Physica opisała ponad 1000 leczniczych surowców
roślinnych i zwierzęcych)
Od autora
Gdy pisałem ten tekst
w latach 19991-1993 oraz opracowywałem receptury z olejkami - ani nie
przypuszczałem, że olejki będą tak łatwo dostępne w Polskim handlu za 10 lat.
Cieszy mnie
bardzo, że olejki eteryczne wreszcie opuściły specjalistyczne pracownie i są w
wolnej sprzedaży w aptekach i w sklepach zielarskich.
Tekst ten stanowi
rozdział mojej 870-stronnicowej książki (recenzowanej), której nie
opublikowałem z powodu nadmiernej objętości.
Spis opisanych
olejków:
1. Oleum Amygdalae dulcium (olejek migdałowy)
2. Oleum Anisi (olejek anyżowy)
3. Oleum Auranti (Olejek pomarańczowy)
4. Oleum Calami (olejek tatarakowy)
5. Oleum Camphoratum (olejek kamforowy)
6. Oleum Caryophylli (olejek goździkowy)
7. Oleum Carvi (olejek kminkowy)
8. Oleum Citri (olejek cytrynowy)
9. Oleum Coriandri (olejek kolendrowy)
10. Oleum Eucalypti (olejek eukaliptusowy)
11. Oleum Foeniculi (olejek koperkowy)
12. Oleum Juniperi (olejek jałowcowy)
13. Olejki lemongrasowe (Oleum Andropogonis indicum orientale)
14. Oleum Lavandulae (olejek lawendowy)
15. Oleum Mayoranae (olejek majerankowy)
16. Oleum Menthae (olejek miętowy)
17. Oleum Foliorum Patchouli (olejek paczulowy Oleum Patchouli)
18. Oleum Pini et Oleum Abietis et Oleum Piceae et Oleum Cedri
(olejek sosnowy i olejek jodłowy i olejek świerkowy i olejek cedrowy)
19. Oleum Rosae (olejek różany, olejek z drzewka różanego)
20. Oleum Salviae (olejek szałwiowy)
21. Oleum Santali albi (olejek sandałowy)
22. Tea-Tree Oil (olejek
herbaciany) Oleum Malaleucae
23. Oleum Terebinthinae (olejek terpentynowy)
24. Oleum Thymi (olejek tymiankowy)
25. Oleum Gerani
(olejek geraniowy, olejek geranium)
26. Oleum
Grapefruit (Olejek grejpfrutowy)
27. Oleum
Pichtae (olejek pichtowy)
Paracelsus /1493-1547/
Metody i zasady ogólne stosowania olejków eterycznych
Ogólny skład chemiczny
miejsce powstawania olejków w roślinie
Olejki eteryczne (lotne) są to
zapachowe substancje będące mieszaninami rozmaitych związków organicznych
alifatycznych, pochodnych terpenów, pochodnych fenylopropanu, alkoholi,
aldehydów, ketonów i estrów. Są optycznie czynne, posiadają zapach, są lotne,
dobrze rozpuszczają się w spirytusie, glicerolu i w lipidach. Zlokalizowane są
w kwiatach, liściach, korzeniach, kłączach, owocach, nasionach i cebulach.
Szczególnie obficie występują w rodzinie wargowych, baldaszkowatych, złożonych,
imbirowatych, skalnicowatych, bodziszkowatych. Rozpowszechnione są także u
roślin nagonasiennych (np. u iglastych).
Olejki eteryczne są produkowane we
włoskach wydzielniczych epidermy (tkanki okrywającej), np. u pelargonii, u
chmielu, u mięty, u geranium. Mogą być także wytwarzane w specjalnych
gruczołach wydzielniczych czy przewodach wydzielniczych, rozproszonych w tkance
miękiszowej lub okrywającej; olejki są wówczas gromadzone w specjalnych
zbiornikach lub kanałach olejkowych (np. u sosny, u dziurawca, u cytryny).
Włosek wydzielniczy, np. u mięty zbudowany jest z trzonka oraz główki. W skład
główki wchodzą 1-4 komórki wydzielnicze. W młodych włoskach mięty olejek
eteryczny znajduje się w cytoplazmie w formie kropelek; w miarę dojrzewania
włoska dyfunduje olejek przez ścianę komórkową do przestrzeni podkutikularnej.
Olejki eteryczne podane doustnie (per os) łatwo
przenikają z jelit do krwi. Wydalane są przez płuca (z powietrzem wydychanym),
nerki (wraz z moczem), wątrobę z żółcią oraz przez skórę wraz z potem i łojem.
Większość olejków wywiera działanie lekko drażniące w stosunku do błon
śluzowych i skóry, czego objawem jest wyzwolenie odruchu wykrztuśnego,
zaczerwienie skóry, poprawienie ukrwienia błony śluzowej i wzmożenie czynności
wydzielniczej. Działanie żółciopędne wywierają głownie olejki terpenowe i
olejki zawierające związki siarkowe (np. allilosiarczki). Poza tym większość
olejków upłynnia wydzielinę śluzową, ułatwiając jej wydalenie, nasila ruchy
migawkowe nabłonka orzęsionego. Efektem tego jest udrożnienie dróg oddechowych
podczas stanów zapalnych i zakażeniowych, ułatwienie oddychania, poczucie
swoistego rodzaju ulgi w jamie nosowej. Olejki cechuje wybitny wpływ
odkażający. Zabijają one mikroorganizmy chorobotwórcze, hamują ich rozmnażanie.
Większość olejków działa również wiatropędnie, napotnie, moczopędnie i
rozkurczowo.
Obok stosowania doustnego, olejki można wykorzystywać
zewnętrznie:
1. Wcieranie
rozcieńczonych olejków w skórę lub błonę śluzową – działanie miejscowe; jeżeli
jednak zostaną wtarte w duże powierzchnie skóry – wówczas wnikają do krwi i
wywołują działanie ogólne. 5 kropli danego olejku eterycznego należy wymieszać
z 15 ml oleju migdałowego, oliwki , oleju makowego, winogronowego lub lnianego.
Tak rozcieńczone olejki można wcierać w skórę lub stosować do pędzlowania błon
śluzowych.
2. Kąpiele
olejkowe. Są to najczęściej kąpiele drażniące skórę, rozgrzewające – wskazane
dla osób przeziębionych, cierpiących na reumatyzm oraz blednicę skóry. Zalecane
dla kobiet skąpo miesiączkujących i z niedoczynnością jajników. Ponadto
stosowane są kąpiele z olejkami odprężającymi, uspokajającymi i
przeciwstresowymi – w stanach podniecenia nerwowego, lęku, depresji, trądziku,
dla osób zmęczonych pracą fizyczną lub umysłową. Kąpiele z olejkami pobudzającymi
– dla osób z obniżoną odpornością organizmu, osłabionych po przebytych
chorobach, ospałych, o leniwym usposobieniu i cierpiących na osłabienie
fizyczne. Wreszcie kąpiele z olejkami o działaniu odwaniającym, odświeżającym i
przeciwzapalnym – w celach higieniczno-kosmetycznych. Oczywiście będziemy
stosowali także kąpiele specjalne, np. w chorobach alergicznych, w chorobach
bakteryjnych, w chorobach grzybiczych, kąpiele przeciwtrądzikowe. Na wannę wody
dajemy 10 kropli olejku lub mieszanki olejkowej. Woda powinna mieć temperaturę
40-45oC. W pomieszczeniu zalecam także postawienie garnczka z wrząca
wodą (w bezpiecznej odległości od kąpiącego się!), do którego zakroplić należy
10-12 kropli olejku. Aby woda w garnku nie stygła zbyt szybko należy go owinąć
grubym ręcznikiem. Chodzi o to, aby w pomieszczeniu kąpielowym panowało wysokie
stężenie olejku. Kąpiel powinna trwać 30 minut, w miarę stygnięcia wody dolewać
należy nieco gorącej; pilnować temperaturę wody termometrem i nie przekraczać
nigdy
3. Inhalacje. W
tym celu chory wdycha olejki wraz z para wodną, dymem palonego zioła olejkowego
lub zapachu z lampek olejkowych. Lampki olejkowe są dostępne w sklepach
hinduskich, chińskich, tybetańskich oraz w sklepach ze zdrową żywnością,
niekiedy w sklepach zielarskich. Polecam także kominki na wodę, w których z
pomocą świecy podgrzewa się zbiorniczek wypełniony wodą z olejkiem. Oczywiście
olejek sami wkraplamy. I takie właśnie kominki polecam, bo mamy nad zabiegiem
pełna kontrolę i wiemy co wkraplamy do wody. Odradzam gotowe kompozycje, często
zwyczajne syntetyki i jak wykazały moje analizy chemiczne – niestety
niejednokrotnie rakotwórcze lub alergogenne. Spotkałem się z paroma produktami
olejkowymi i z kadzidełkami zawierającymi nitrobenzen, anilinę, nitrowaną
pirydynę oraz syntetyczne związki nitrylowe uwalniające np. cyjanowodór pod
wpływem pary wodnej (naśladujące migdał, a z niektórymi związkami azotowymi
cyklicznymi - sandałowiec czy wanilię). Oczywiście jest skandalem zatruwanie
nas pod szyldem aromatoterapii, ale póki co nie ma odpowiednich inspekcji
kontrolnych. Musimy się zdać na własny rozsądek i kontrolę produktu.
Kadzidełka, jeśli nie są naturalne też odradzam. Jeżeli są naturalne to
Producent posiada odpowiednie atesty i podaje wyraźne informacje na ten temat.
Do kominka wodnego zadawałem najczęściej 15 kropli olejku. Można także rozpylać
w pomieszczeniu olejek wstrząśnięty z wodą za pomocą zraszacza ogrodniczego.
Znakomite do aromatoterapii są także zbiorniki wodne zawieszane na
kaloryferach. Do wody dodajemy po prostu kilkanaście kropli olejku, który wraz
z para wodną rozprasza się w naszym mieszkaniu. Mamy wtedy dwie korzyści:
większą wilgotność powietrza w pomieszczeniu oraz leczniczy zapach. Powietrze
takie jest przy okazji odkażone, pozbawione czynników chorobotwórczych, w tym
grzybów. Do inhalacji dróg oddechowych i parówki na twarz (w chorobach
trądzikowych, w celu oczyszczenia porów) należy użyć rondla szerokiego z wrząca
wodą do której zapuszczamy 7-15 kropli olejku. Następnie nakrywamy się ręcznikiem
i nachylamy (rodzaj namiotu) na rondlem zachowując dużą ostrożność, aby nie
oparzyć skóry. Parówka i inhalacja powinna trwać 10- 15 minut. Inhalację należy
stosować 1-2 razy dz. (przeziębienie, nieżyt nosa i oskrzeli, pyłkowica,
uczulenie na kurz, grypa). Na rynku dostępne są specjalne inhalatory
wytwarzające parę. Można także użyć nawilżaczy powietrza do których dolewamy
przegotowana wodę z olejkiem. Nie wszystkie jednak modele nawilżaczy nadają się
do tego celu. Należy sprawdzić sposób powstawania pary w urządzeniu.
4. Olejki w dymie
ziołowym. Olejki można także wdychać wraz z dymem. W tym celu łodygi trzciny
lub pałki wodnej suszymy, potem zanurzamy (tniemy przed wysuszeniem na odcinki
15-
Olejki eteryczne od dawna były stosowane doustnie, o czym
już wspomniano. Wywierają wówczas silne działanie farmakologiczne. Nie wolno
ich przedawkować. Zatrucie olejkami objawia się biegunka, nudnościami,
wymiotami, bólami brzucha, zawrotami głowy, białkomoczem, a nawet krwiomoczem i
uszkodzeniem wątroby oraz układu nerwowego.
W dawkach leczniczych są bezpiecznymi i cennymi lekami,
efektywnie działającymi. Przed doustnym zażyciem olejki eteryczne należy
zmieszać z miodem, sokiem owocowym, np., cytrynowym lub olejem jadalnym –
oliwą, olejem winogronowym, olejem kukurydzianym, makowym lub z tranem czy
Linomagiem – płynem (płyn do picia). Lek olejkowy należy dobrze popić ciepłą
herbatą lub naparem ziołowym. Oczywiście zażywanie olejku z tranem ma dodatkowe
działanie: dostarcza organizmowi naturalne witaminy A i D. Linomag natomiast
dostarczy nam witaminę F, która jest szczególnie ważna w leczeniu chorób skóry,
paznokci, oczu i włosów. Jednakże nie mogę polecać tych mikstur osobom wrażliwym
na niemiłe smaki i zapachy. Potrawy słodkie i tłuste przyspieszają wchłanianie
olejków eterycznych z przewodu pokarmowego do krwi i limfy; ułatwiają ich
rozprowadzenie po całym ustroju, wniknięcie do komórek ciała oraz nasilają ich
działanie ogólne. Na każda łyżkę miodu lub oleju (albo tranu, Linomagu) dajemy
3 krople olejku eterycznego, starannie mieszamy. Tak przygotowana miksturę
zażywamy 2 razy dz. po 1 łyżce, po jedzeniu, dobrze popijamy. Jeżeli chodzi o
sok owocowy (najlepiej pomarańczowy, cytrynowy, grejfrutowy, marchewkowy): 100
ml soku + 3 krople olejku, energicznie zmieszać. Można też dodawać olejek
eteryczny (3 krople) do ciepłego mleka z miodem i pić 2-3 razy dz.
Św. Albertus Magnus /1193-1280/ - patron biologów
Ważne Uwagi 
Główni Producenci
olejków eterycznych działający w Polsce
Jeszcze raz wyraźnie podkreślam, do
celów leczniczych można stosować tylko olejki czyste chemicznie, naturalne.
Jeżeli Producent nie manifestuje na opakowaniu (ulotce), że jego produkt
spełnia wymogi Farmakopei Polskiej FP IV lub V (lub innych, np. Europejskiej
Farmakopei) lub nie posiada atestu PZH (Państwowy Zakład Higieny), Instytutu
Leków czy norm IFRA to taki olejek jest bezwartościowy i nie wolno go stosować
do celów medycznych. Jeżeli Producent wyraźnie napisał, że jego olejku nie
wolno stosować doustnie – to oznacza, że jego olejek nie spełnia norm
farmakopealnych i ma coś do ukrycia. Oczywiście taki olejek nie nadaje się do
naszych celów.
Kobietom w ciąży i karmiącym nie wolno
zażywać olejków eterycznych 
Doustnie stosowałem olejki następujących firm:
Kej,
Avicenna-Oil,
ETJA,
Herbapol,
Pollena-Aroma,
Alba Thyment,
Hasco-Lek,
Rowa-Wagner,
Casella-med.,
G.R. Lane,
Naturwaren,
Tag-Pol J.V./Sabana Oil/.
Zatem polecam olejki tych Producentów.
Olejki należy przechowywać w szklanych buteleczkach z
ciemnego szkła, szczelnie zamkniętych, w chłodnym miejscu.
Wcześniej stosowałem olejki zza granicy oraz
laboratoryjne, które jednak dla przeciętnego Czytelnika nie są dostępne, w
związku z czym nie będę tu podawał tych producentów.
Teofrast
/372-287 r. p.n.e./ - botanik starożytny
Przegląd
podstawowych olejków eterycznych
1. Oleum Amygdalae dulcium (olejek migdałowy) ma postać
syropowatej jasnożółtej cieczy o łagodnym, słodkawym smaku i zapachu.
Otrzymywany z nasion migdalowca Prunus amygdalus. Bardzo słabo rozpuszcza
się w wodzie, słabo w alkoholach, doskonale rozpuszcza się w eterze i
chloroformie. Zawiera głównie benzaldehyd – aldehyd benzylowy (75-98%) i kwas
cyjanowodorowy (0,56-11%) i alkohol benzylowy – najprostszy alkohol
aromatyczny. Benzaldehyd występuje w formie glikozydu amigdaliny (patrz
glikozydy). Olejek migdałowy jest stosowany przy fabrykacji likierów, w
przemyśle kosmetycznym (perfumy, mydła, kremy) oraz w przemyśle farmaceutycznym
do aromatyzowania leków, do produkcji wody migdałowej oraz jako podłoże i
rozpuszczalnik kremów i maści. Olej migdałowy (rozcieńczony, np. z olejem
lnianym lub tranem w proporcji 1:1) stosuje się w leczeniu oparzeń, ran,
owrzodzeń żylakowatych, stanów zapalnych skóry. Działa silnie odkażająco,
przeciwzapalnie, oczyszczająco, rozmiękczająco, przeciwgnilnie, przeciwświądowo
i lekko przeciwbólowo. Doskonale leczy spękane stopy i dłonie oraz
spierzchnięte wargi. Niezastąpiony w leczeniu przewlekłego złuszczania naskórka
w małżowinach usznych i przewodach słuchowych. Zalecany do wcierania w klatkę
piersiową i w szyję przy katarze, kaszlu, przeziębieniach, zapaleniu oskrzeli i
w grypie.
Rp. Krem migdałowy
Olej migdałowy 15 ml
Maść z wit. A – 1 tubka
Maść allantoinowa (np. Alantan, Alantan Plus) – 1 tubka
Krem Nivea – 1 opak.
S.P. Składniki ucierać starannie aż do połączenia i
stworzenia jednolitej masy. Doskonały do leczenia i pielęgnacji warg, rąk, stóp
i twarzy. Leczy wypryski i podrażnienia skóry. Zapobiega tworzeniu wągrów.
Przyspiesza regenerację skóry. Działa wygładzająco, przeciwzapalnie,
antyseptycznie, odżywczo, nawilżająco i natłuszczająco.
2. Oleum Anisi (olejek anyżowy) – olejek w
postaci bezbarwnej lub jasnożółtej cieczy o charakterystycznym anetolowym
zapachu i słodkim smaku. W niskiej temperaturze może krzepnąć (należy go wtedy
rozgrzać). Otrzymywany jest z owoców (zawartość od 1,5-2,5%) biedrzeńca anyżu
Pimpinella anisum przez destylację z parą wodną. Zawiera 80-90 % anetolu
(anetol to p-metoksy-propenylobenzen). Oprócz anetolu zawiera także kwas
anyżowy, keton anyżowy i metylochawikol (10%). Trudno rozpuszcza się w wodzie,
bardzo łatwo rozpuszczalny w spirytusie, choroformie i eterze.
Olejek anyżowy podany doustnie dobrze wchłania się z
jelita cienkiego do krwi. Wydalany jest głownie przez płuca. Zwiększa ilość wydzieliny
śluzowej w drogach oddechowych i ułatwia jej wydalanie. Drażniąc lekko
zakończenia nerwowe w nabłonku dróg oddechowych wyzwala odruch wykrztuśny;
upłynnia zalegająca wydzielinę, działa rozkurczowo na mięśnie gładkie układu
oddechowego i pokarmowego. Wzmaga wytwarzanie soku żołądkowego, wykazuje silne
właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i
przeciwpierwotniakowe; niszczy roztocze, np. nużeńca, świerzba, skórożarłoczka.
Odstrasza komary, muchy, pchły, pluskwy i wszy. U matek karmiących pobudza
laktację czyli wydzielanie mleka. Przenika tez do mleka działając korzystnie na
karmione dziecko. Wywiera silny wpływ wiatropędny. Olejek anyżowy polecam
przyjmować doustnie w mleku osłodzonym miodem oraz na miodzie zgodnie z wcześniejszymi
wskazówkami. Miód i mleko z olejkiem anyżowym należy zażywać 3-4 razy dz. Można
podawać małym (powyżej 4 lat) dzieciom (połowa dawki). Miód anyżkowy i mleko
anyżowe to dobre mikstury wykrztuśne.
Dawniej na wniosek lekarza apteki przygotowywały płyn o
nazwie Spiritus Ammoni anisatus (krople anyżowe), który zawiera
Preparaty anyżowe stosuje się w przeziębieniach,
chorobach zakaźnych z objawami nieżytu układu oddechowego, we wzdęciach i
kaszlu. Przeciwwskazania do stosowania olejku anyżowego to: ostre nieżyty
żołądka, choroba wrzodowa, zapalenie jelit i nerek oraz alergia na olejek.
Olejek anyżowy wchodzi w skład preparatu Azarin
(Herbapol)– tabl. (przy nieżycie układu oddechowego i silnym kaszlu – 1 tabl.
3-4 razy dz.).
3. Oleum Auranti (olejek pomarańczowy) - uzyskiwany
przez wyciskanie lub destylację z parą wodną skórek (zawartość około 2%) owoców
pomarańczy słodkiej Citrus aurantium lub gorzkiej Citrus bigaradia. Olejek
pomarańczowy słodki jest cieczą żółta lub brunatną o aromatycznym cytrynkowym
zapachu, zawierającą w swym składzie między innymi: d-limonen, aldehydy (np.
decylowy), estry, seskwiterpeny. Olejek pomarańczowy gorzki to ciecz żółta o
zapachu intensywnie pomarańczowym, która zawiera głównie limonen (96%),
geraniol i aldehyd decylowy. Stosowane są w przemyśle perfumeryjnym, spożywczym
oraz przy wyrobie likierów.
Można je stosować do kąpieli aromatycznych, które
działają odświeżająco, rozgrzewająco, odkażająco i odprężająco. Ulatniający się
olejek pomarańczowy w czasie kąpieli działa korzystnie na układ oddechowy oraz
nerwowy. Podany doustnie (3 krople 1-3 razy dz.) działa wykrztuśnie,
żółciopędnie, wiatropędnie, rozkurczowo, ogólnie tonizująco, pobudza
wydzielanie soków trawiennych. Stosowany w leczeniu stresu, bezsenności i
depresji.
4. Oleum Calami (olejek tatarakowy) – otrzymywany
przez destylację z para wodną świeżych kłączy tataraku zwyczajnego – Acorus
calamus (zawartość od 1,5 do 6%). Ma barwę żółtą, rzadziej brunatną, smak
korzenny, piekący. Zawiera seskwiterpeny – kariofilen, gwajen, kurkumen,
kadinen, ponadto terpeny - kemfen, pinen, azaren; ketony – akoren, izoakoren,
kolakon.
Olejek tatarakowy wzmaga czynność trawienną żołądka,
zmniejsza wzdęcia, wykazuje silne działanie przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i
przeciwbakteryjne i rozkurczowe. Likwiduje zastoje żółci. Wydziela się wraz z
potem i łojem niszcząc bakterie chorobotwórcze skóry (ropne, trądzikowe). Wzmaga
wydzielanie moczu, działa lekko napotnie. Używa się go do płukania jamy ustnej
(3-4 krople na pół szkl. wody ciepłej przegotowanej), do kąpieli
wzmacniających, rozgrzewających i przeciwreumatycznych. Likwiduje nieświeży
oddech z jamy ustnej i żołądka, leczy afty, zapalenie dziąseł, ropnie.
Zewnętrznie działa rozgrzewająco, przeciwbólowo,
odkażająco i przeciwropnie. Stosowany do nacierań miejsc bolesnych, np. przy
bólach stawów, mięśni, kości, nerwobólach, stanach pourazowych (zwichnięcia,
uderzenia), obrzękach, złym krążeniu krwi w kończynach. Wchodzi w skład maści
Arcalen (Herbapol) -
Rp. Płyn tatarakowo-brzozowy
Olejek tatarakowy – 5 ml
Woda brzozowa 200 ml lub sok z brzozy (Phytopharm) – płyn
– 100 ml
Glicerol 15 ml
Olej winogronowy, oliwa lub sojowy 150 ml
Olej kamforowy – 15 ml
Olejek tymiankowy – 1 ml
Olej rycynowy – 20 ml
Nafta kosmetyczna – 50 ml
SP. Składniki zmieszać, przy czym olejek tatarakowy
najpierw wymieszać z glicerolem a potem z pozostałymi olejami oraz naftą, a na
końcu wymieszać z wodą brzozową. Płyn działa odżywczo, przeciwzapalnie,
oczyszczająco, odkażająco, przeciwłupieżowo. Zapobiega wypadaniu włosów,
łamliwości włosów i rozdwajaniu końcówek włosów. Leczy stany zapalne skóry
owłosionej.
Wskazania: wypadanie włosów, choroby włosów, zniszczenie
włosów zabiegami fryzjerskimi, łupież oporny na leczenie, stany zapalne skóry
owłosionej.
Sposób użycia: Wstrząsnąć przed użyciem. Włosy i skórę
owłosioną nacierać płynem co 3-5 dni, stosując masaż włosów dłońmi; pozostawić
na głowie na 30 minut po czym zmyć dobrym szamponem. Stosować minimum 2-3
miesiące.
Rp. Płyn tatarakowo-kamforowo-naftowy antybiotyczny
Olejek tatarakowy – 5 ml
Olejek kamforowy – 30 ml
Nafta kosmetyczna – 100 ml
Tribiotic – maść (4 saszetki) bez recepty
Azucalen lub Azulan – płyn – 1 ml
Glicerol – 5 ml
SP. Olejek zmieszać z glicerolem, następnie z Azucalenem
(Azulanem), dodać maść rozgrzaną w torebkach przed otwarciem (saszetki z
maściami umieścić w ciepłej wodzie na kilka minut). Zmieszać wszystko razem
starannie wstrząsając. Gazikiem przemywać chore miejsce 2-3 razy dz.
Wskazania: zapalenie mieszków włosowych, ropne pryszcze,
niedrożność porów skórnych ze stanem zapalnym, cysty ropne na szyi i twarzy lub
plecach, ropnie po goleniu, czarne wągry z tendencją do ropienia.
Działanie: silnie odkażające, oczyszczające, udrażniające
pory, przeciwropne, przeciwzapalne. Lek silny w działaniu.
Rp. Płyn tatarakowo-arnikowy “herpes” na opryszczki
Olejek tatarakowy – 2 ml
Olejek herbaciany – 1 ml
Olejek melisowy – 2 ml lub bergamotowy – 2 ml
Nalewka arnikowa – 5 ml
Azulan lub Azucalen – płyn – 1 ml
Spirytus kamforowy – 15 ml
Glicerol – 30 ml
Spirytus salicylowy – 50 ml
SP. Olejki wymieszać z glicerolem, a następnie z
pozostałymi składnikami, silnie wstrząsnąć. Chore miejsca pędzlować 4 razy dz.
Wskazania: opryszczka. Lek silny w działaniu.
5. Oleum Camphoratum (olejek kamforowy) sporządza się z
kamfory i oleju rzepakowego. Czysta kamfora (C10H16) ma postać bezbarwnych lub
białych grudek krystalicznych o swoistym zapachu i palącym, gorzkim smaku. Pod
względem chemicznym jest to terpen dwupierścieniowy, keton nasycony, który
sublimuje (przechodzi w stan gazowy, lotny). Kamfora rozpuszcza się w
spirytusie (1 cz.), w chloroformie (,25 cz.), w eterze (0,23 cz.) i w olejach
tłustych (4 cz.). Otrzymywana jest z kory drzewa kamforowego – cynamonowca
kamforowego Cinnamomum camphora lub z pinenu – kamfora syntetyczna. Naturalna
kamfora jest prawoskrętna.
Dawniej kamfora pełniła dużą rolę w medycynie, obecnie
wchodzi w skład środków wyłącznie do użytku zewnętrznego – mazidła
(przygotowują apteki, np. mazidło mydlano-kamforowe, mazidło
amoniakalno-kamforowe, mazidło odnawiające), maście (Maść kamforowa Gemi,
Farmina, Cefarm, Aflopa), olejek (Olej kamforowy Aflopa, Coel, Farmina,
Microfarm, Cefarm, Gemi), spirytus kamforowy – Spiritus Camphoratus (Aflopa,
Cefarm, Farmina, Herbapol, Hasco-Lek, Gemi, Coel), sztyfty do nosa (Cetix Plus,
Cetix, APS I i APS II Scan-Anida). W takich formach farmaceutycznych stosowana
jest do wcierań w bolące miejsca, np. przy stawo-, mięśnio- i nerwobólach, gdyż
wykazuje działanie miejscowo znieczulające (poraża zakończenia bólowe) i
rozgrzewająco (poprawia miejscowe krążenie, ułatwia usuwanie szkodliwych
metabolitów, zapewnia sprawniejsze dostarczenie materiałów pokarmowych i tlenu
do chorych tkanek); efektem działania kamfory jest zaczerwienienie skóry i
rozszerzenie naczyń krwionośnych. Preparat kamforowy wciera się w skórę 3-4
razy dz. i najlepiej zamyka w opatrunku bandażem elastycznym w celu lepszego
wygrzania. Olejek zastosowany na skórę silnie odkaża i ułatwia oczyszczenie
wągrów. Zapobiega powstawaniu ropni i pryszczy ropnych przy niektórych
rodzajach trądziku. Niektórzy laryngolodzy zalecają wlewanie ciepłego olejku
kamforowego do ucha przy bólach, tendencji do powstawania czopów woszczynowych
w przewodzie i przy zaziębieniu uszu. Są jednak laryngolodzy kategorycznie
zabraniający wlewanie olejku kamforowego do ucha w jakichkolwiek stanach
chorobowych, bowiem grozi to uszkodzeniem błony bębenkowej. Nie będę wtrącał
się w te kontrowersje, bowiem nie mam praktyki w tej dziedzinie; pozostawiam te
kwestię do rozstrzygnięcia fachowcom i pacjentom.
Olejek kamforowy lub kamfora podane doustnie (kamfora w
dawce 50-300 mg, a olejek w dawce 4-5 kropli) działają hamująco na mięśnie
gładkie przewodu pokarmowego, oskrzeli, pęcherzyka żółciowego i tętnic. Jeszcze
w latach pięćdziesiątych używano licznych leków kamforowych, które wywierały
działanie tonizujące na ośrodek naczynioruchowy; były to leki cucące,
pobudzające w różnego rodzaju zapaściach, np. ponarkotykowych; a oto przykłady
takich mikstur (za T. Butkiewiczem):
Rp. Oleum
camphorae 20%
Sterilis!
D.t.d.N. inamp. (10)
S. 1-2 ampułki podskórnie
Rp. Spir.
Camphor.
Spir. Vini
Aq. Destil.
Sterilis!
S. Dożylnie w il. 1-10 ml w razie ustania czynności serca po
uśpieniu inhalacyjnym.
Kamfora rozszerza naczynia wieńcowe, poprawia regulację
ośrodkową pracy serca, zwiększa wrażliwość ośrodka oddechowego na stężenie CO2
we krwi (ruchy oddechowe stają się głębsze i szybsze), wywiera wpływ na korę
mózgową – działanie pobudzające.
Olejek aromatyczny kamforowy ma barwę białawą, żółtawą (ten
w aptekach jest 10% roztworem kamfory w oleju lnianym barwy żółtej), co jest
uzależnione od metody uzyskiwania. Oprócz kamfory olejek zawiera safrol. Olejek
służy do produkcji proszków czyszczących i past do zębów, lakierów, celuloidu i
prochu bezdymnego. Stosowany tez bywa w przemyśle spożywczym i alkoholowym.
Doustnie można zażywać olejek kamforowy w dawce 3-4
kropli/1łyżkę miodu 1-2 razy dz. Korzystnie działa przy ospałości, zmęczeniu,
osłabieniu, katarze, utrudnionym oddychaniu podczas kataru, przy skapomoczu i
kłuciu w sercu. Dawek nie wolno zwiększać. Naturalny olejek kamforowy (czysty,
stężony) można zażywać w dawce 2 kropli 1-2 razy dz.
6. Oleum Caryophylli (olejek goździkowy) – bezbarwna
lub żółtawa ciecz o bardzo silnym, przyjemnym korzennym zapachu i palącym
smaku. Otrzymywany jest przez destylację z para wodną pąków (zawierających
16-19% olejku) lub innych części drzewa goździkowego – goździkowca korzennego –
Eugenia caryophyllata sive Caryophyllus aromaticus. Goździkowiec aromatyczny
rośnie na wyspach Indonezji, w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej oraz na
Madagaskarze.
Olejek ma zastosowanie w przemyśle spożywczym
perfumeryjnym, kosmetycznym i farmaceutycznym. W lecznictwie stosowany jest
jako silny środek antyseptyczny i przeciwzapalny oraz znieczulający miejscowo.
Uzywany jest do płukania jamy ustnej i gardła w stanach zapalnych, ropnych i
gdy wydziela się nieprzyjemny odór z ust (działanie silnie odwaniające,
odkażające i przeciwgnilne). Olejkiem goździkowym można smarować skórę w celu odstraszenia
komarów, możemy go używać do kąpieli odświeżających i aromatyzujących ciało.
Zastosowany zewnetrznie drażni skórę powodując jej zaróżowienie, a potem
znieczula. Zażyty doustnie zwieksza wydzielanie soków żoładkowych i odkaża
przewód pokarmowy, działa wiatropędnie. Głównymi składnikami olejku są: eugenol
(70-90%), octan eugenolu, L i B-kariofilen. Eugenol C10H12O2
– 4-hydroksy-3-metoksyallilobenzen, związek aromatyczny o charakterze fenolu.
Stosowany jest jako olejek zapachowy w perfumerii, do produkcji waniliny oraz
jako antyseptyk (odkażalnik) w farmacji i w stomatologii. Na pewno wielu z
Państwa po wizycie u dentysty odczuwało długo jeszcze charakterystyczny
goździkowy zapach w ustach i odrętwienie języka (znieczulenie). Oznacza to, że
stomatolog użył preparatu zawierającego eugenol. Eugenol stanowi składnik
cementu cynkoeugenolowego służącego do wypełniania ubytków próchnicznych.
Wchodzi w skład Parapasty (pasty mumifikacyjnej stosowanej w leczeniu zapaleń
miazgi), Endometazonu (pasty do wypełniania kanałów korzeniowych), cementów
chirurgicznych (np. preparatu Peri-Pack) służących do leczenia chorób przyzębia
oraz jako utwardzacz i składnik antyspetyczny wielu materiałów do stałych
wypełnień kanałowych, np. Rockles, Propylor.
Doustnie stosowałem olejek goździkowy firmy Kej w dawce 2
kropli 1-3 razy dz. na miodzie lub w mleku z miodem.
Wskazania: stany zapalne (ropne, zakażeniowe) jamy ustnej
i gardła (4 krople olejku na szkl. ciepłej wody, energicznie zamieszać – do
płukania co 2 godziny), stany zapalne zatok obocznych nosa, niemiły zapach z
ust i żołądka (+ utrzymywanie higieny w jamie ustnej), przeziębienie, trądzik,
choroby zakaźne, osłabienie, kaszel. Wcierać w skórę w stanie rozcieńczonym
(1:1 z oliwką lub naftą kosmetyczną) przy ukąszeniach owadów, swędzeniu skóry,
w mięśnio-, stawo- i nerwobólach.
Rp. Olejek goździkowy 5 ml
Olejek paczulowy 2 ml
Nafta kosmetyczna – 100 ml
Olej rycynowy – 10 ml
Olejek lawendowy – 1 ml
Oliwka – 30 ml
SP. Składniki wymieszać. Wcierać w skórę w celu
odstraszenia owadów (komary, bolimuszki, bąki, muchy, pluskwy, meszki) oraz
profilaktycznie – przeciwgrzybiczo.
Rp. Olejek goździkowy – 1 ml
Olejek lawendowy -1 ml
Olej kamforowy apteczny – 3 ml
Olejek herbaciany – 1 ml
Nafta kosmetyczna 150 ml
Olej rycynowy – 5 ml
SP. Składniki wymieszać. Skórę przemywać wacikiem
zmoczonym w płynie 2 razy dz.
Wskazania: trądzik bakteryjny, zapalenie mieszków
włosowych, czarne wągry, prosaki, cysty ropne okołomieszkowe, nużyca, ukąszenia
owadów.
Przeciwwskazania: uczulenie na naftę lub składnik
olejkowy, trądzik naftowy, jodkowy, chlorowy lub bromkowy.
7. Oleum Carvi (olejek kminkowy) – bezbarwna
lub żółtawa ciecz o zapachu kminku i łagodnym korzennym smaku. W składzie
chemicznym olejku można wyróżnić:
- 50-60% d-karwonu C10H14O
– terpen; czysty d-karwon ma postać bezbarwnej lub żółtawej cieczy, która
trudno rozpuszcza się w wodzie, ale bardzo dobrze rozpuszcza się w
alkoholu i eterze.
- karwakrol C10H14O
– izopropylo-o-krezol, 2-hydroksy-p-cymen, izomer tymolu.
Poza tym olejek kminkowy zawiera dihydrokarwon,
dihydrokarweol, n-cymol, B-pinen, alkohole i ich estry. Otrzymywany jest z
owoców kminku zwyczajnego Carum carvi (zawartość 3-7%) z rodziny
baldaszkowatych.
Olejek kamforowy znosi skurcze mięsni gładkich przewodu
pokarmowego, działa wiatropędnie i moczopędnie przez rozszerzenie naczyń
kłębkowych i zwiększenie przepuszczalności śródbłonków naczyń kłębuszków
nerkowych; poprawia trawienie przez zwiększanie wydzielania soków trawiennych,
pobudza apetyt, zwiększa laktację. Wywiera wpływ przeciwgrzybiczy . Działa
przeciwzapalnie, żółciopędnie, wiatropędnie i uspokajająco. Niszczy
pierwotniaki i roztocze chorobotwórcze.
Wskazania: doustnie: podniecenie nerwowe, depresja,
stres, zaburzenia trawienne, niestrawność, zastoje żółci, zaparcia, osłabienie;
zewnętrznie: cellulitis, rozstępy skóry, stany zapalne skóry, przebarwienia,
plamy, bóle pleców (krzyża), postrzał, kręcz szyi, bóle mięśni.
Doustnie: 4 krople olejku 3-4 razy dz. na miodzie lub w
mleku z miodem.
Zewnętrznie: kremy, roztwory olejowe (1:1) – wcierać 2-3
razy dz. + masaż.
Rp. Krem Anticellulitis kpj
Olejek kminkowy – 2 ml
Olejek paczulowy – 1 ml
Olejek jałowcowy – 1 ml
Maść z wit. A – pół tubki
Maść lub Krem Linomag – 1 opak.
Krem Nivea – 1 opak.
SP. Składniki wymieszać.
Wskazania: cellulitis, rozstępy skóry, zaburzenia
troficzne skóry. Wcierać 2-3 razy dz. Doustnie Methiovit (Polfa W-wa) – 2 tabl.
2 razy dz. (lub zastępczo Lobamine-Cysteine Pierre Fabre – kaps. – 1 kaps. 2
razy dz.) oraz Essentiale Forte (zastępczo Lipostabil 300 Forte)
-Rhone-Poulenc-Rorer – kaps. (1 kaps. 2 razy dz.). Leczenie trwa co najmniej 3
miesiące.
Rp. Mikstura wybielająca anticellulitis mocna
Olejek kminkowy – 2 ml
Olejek herbaciany – 1 ml
Olejek cytrynowy – 1 ml
Olejek cyprysowy lub jałowcowy – 1 ml
Olej rycynowy – 10 ml
Nafta kosmetyczna 50 ml lub oliwka lub olej winogronowy
(lub makowy) – 50 ml
Glicerol (dostępny w aptekach) 20 ml + sok z jednej
cytryny
Spirytus kamforowy – 20 ml
Spirytus salicylowy (nalewka wierzbowa) lub spir.
mrówczany – 20 ml
Witamina C – 800 mg (4 draż.
Witamina A+E w kroplach – 2 ml (lub tran –10 ml i olej z
kiełków zbożowych 10 ml)
SP. Drażetki witaminy C obmyć z otoczki żółtej w
przegotowanej wodzie. Następnie oczyszczoną drażetkę rozpuścić w soku
cytrynowym, potem wlać glicerynę i spirytusy. Naftę wymieszać z olejkami i
witaminą A+E. Następnie obie mieszaniny połączyć przez silne wstrząsanie w
butelce.
Wskazania: plamy i przebarwienia na skórze, w tym również
po trądziku i ukąszeniach owadów; cellulitis, rozstępy na skórze, zapalenie
mieszków włosowych, drobne wypryski ropne, nadmierne i przedwczesne starzenie
skóry, zaburzenia troficzne skóry. Lek silny w działaniu.
Skórę przemywać 2-3 razy dz. Wstrząsnąć przed użyciem.
Rp. Maść przeciwbólowa ktk
Olejek kminkowy – 1 ml
Olejek tatarakowy lub muszkatołowy – 1 ml
Olejek goździkowy – 1 ml
Olejek miętowy – 1 ml
Olej rycynowy – 15 ml
Krem Nivea –
Maść kamforowa – 2 tubki
SP. Składniki wymieszać starannie. Olejki najpierw zmieszać
z olejem rycynowym a potem z maścią kamforową, na końcu dodać krem Nivea.
Wskazania: urazy sportowe, nerwobóle, bóle stawów, bóle
reumatyczne, postrzał, bóle pleców, choroby przeziębieniowe (wcierać w klatkę
piersiową).
Maść wcierać 3-4 razy dz. w bolące miejsce. Pokryć
bandażem elastycznym.
8. Oleum Citri (olejek cytrynowy) otrzymywany
jest przez wyciskanie skórek lub całych owoców cytryn – Citrus limonum.
Przez destylację olejku cytrynowego pod ciśnieniem
Olejek cytrynowy można dodawać do kąpieli (15 kropli na
wannę wody), działających głownie odświeżająco i nadających ciału miły zapach.
Kąpiel taka działa raczej pobudzająco niż uspokajająco. Korzystnie wpływa na
układ oddechowy rozszerzając drogi oddechowe i upłynniając śluz zalegający na
nabłonku migawkowym. Na skórę olejek działa przeciwzapalnie, wybielająco,
chociaż początkowo nieco ją zaróżawia, przeciwświądowo i odkażająco. Niszczy
wirusy i bakterie. Działa pojędrniająco. Wykazuje wpływ przeciwropny i przeciwtrądzikowy.
Leczy opryszczkę. Przyśpiesza proces opalania skóry.
Zażywany doustnie działa rozkurczowo, uspokajająco,
żółciopędnie, przeciwzapalnie, wiatropędnie, pobudzająco na wydzielanie soków
trawiennych i śliny. Zwiększa wydzielanie śluzu w drogach oddechowych, ale
zarazem go upłynnia i pobudza ruchy migawkowe, rozszerza drogi oddechowe
ułatwiając oddychanie. Przyspiesza krążenie krwi, wzmacnia serce, poprawia
ukrwienie mózgu i kończyn. Wzmaga wydzielanie moczu.
Wskazania: doustnie: choroby przeziębieniowe i układu
oddechowego, zastoje krwi na obwodzie, osłabienie, blednica skóry, katar,
zapalenie zatok obocznych nosa, bóle głowy na tle niedrożnych zatok, trądzik;
zewnętrznie: przebarwienia skóry, stany ropne skóry, świąd skóry, ugryzienia
owadów i roztoczy, opryszczka, pryszcze, niedrożność porów skórnych.
Doustnie: 2-3 krople 3-4 razy dz. na miodzie lub w mleku
z miodem.
Zewnętrznie w stanie nierozcieńczonym na opryszczkę. W
stanie rozcieńczonym do leczenia cellulitis, przebarwień i trądziku.
Rp. Tonik cytrynkowy
Olejek cytrynowy 5 ml
Glicerol 15 ml
Spirytus kamforowy lub salicylowy – 15 ml
Spirytus mrówczany – 25 ml
Sok z jednej cytryny
Wino gronowe białe wytrawne – 50 ml
SP. Składniki wymieszać; najpierw olejek z glicerolem i
sokiem, potem ze spirytusami, na końcu dodać wino, zamieszać.
Wskazania: trądzik, przedwczesne starzenie skóry,
cellulitis, sińce, przebarwienia, zaburzenia troficzne skóry, niedrożność
porów. Skórę przemywać 2 razy dz.
9. Oleum Coriandri (olejek kolendrowy) ma postać bezbarwnej lub jasnożółtej
cieczy o przyjemnym charakterystycznym zapachu i łagodnym smaku. Otrzymywany
jest przez destylację z parą wodną owoców (zawartość wynosi około 1%) rośliny
zwanej kolendrą siewną – Coriandrum sativum, uprawianej w Europie, w
Afryce, w Azji i w Australii.
Olejek kolendrowy zawiera:
-
60-80% linaloolu – 3,7-dwumetylooktadien-1,6-ol-3,
alkohol alifatyczny nienasycony III-rzędowy o zapachu konwalii;
-
5% geraniolu – alkohol alifatyczny należący do grupy
związków terpenowych o zapachu różanym;
-
D-L-pinen i
B-pinen – C10H16;
-
L- i B-terpinen - dwualkilowa pochodna cykloheksadienu;
-
L-borneol – C10H18O – dwucykliczny
terpen z grupy kamfanu;
-
Limonen – C10H16
– mentadien-1,8, węglowodór terpenowy;
-
Kamferen;
-
Dipenten;
-
n-cymol;
-
L- i
B-felandren;
-
Aldehyd n-decylowy I kwas decylowy;
-
Ocymen.
Olejek kolendrowy ma duże
znaczenie w gospodarce człowieka. Stosowany jest w przemyśle perfumeryjnym i
kosmetycznym (mydła, wody kolońskie), w przemyśle spożywczym (do aromatyzowania
konserw rybnych i mięsnych), w przemyśle farmaceutycznym (linalol i aldehyd
cytrylu uzyskiwane z olejku służą do wyrobu niektórych maści, maseczek,
preparatów okulistycznych leczących zapalenie rogówki i spojówek), ponadto do
produkcji gatunkowych wódek i likierów.
Olejek kolendrowy wymieszany z
miodem i podany doustnie (3 krople/łyżkę miodu) wywiera działanie wykrztuśne,
wiatropędne, rozkurczowe; zwiększa wydzielanie soków trawiennych, jest dobrym
środkiem odkażającym (zabija maczugowce i pałeczki ropy błękitnej). Działa
przeciwtrądzikowo i przeciwropnie, zapobiega keratynizacji gruczołów łojowych,
pobudza uwalnianie (udrażnianie) przewodów wyprowadzających gruczołów łojowych.
Wywiera dość silny wpływ rozgrzewający i żółciopędny. Wcierany w skórę działa
przeciwbólowo, przeciwreumatycznie i pobudzająco na krążenie okołostawowe oraz
skórne. Olejek podany doustnie znosi kolkę żołądkową i jelitową.
Miód kolendrowy: na każdą łyżkę
miodu dać 3 krople olejku i pół łyżeczki wódki 40%; wymieszać starannie.
Zażywać 2-3 razy dz. przy bólach brzucha, wzdęciach, kaszlu, katarze, nieżycie
dróg oddechowych, przeziębieniu, grypie, błonicy i płonicy.
Miodu kolendrowego
i innych przetworów z kolendry nie należy podawać osobom chorym na serce!
10. Oleum Eucalypti (olejek
eukaliptusowy) – bezbarwna lub zielonkawa ciecz o orzeźwiającym, palącym, a
potem chłodzącym smaku oraz specyficznym zapachu. Olejek posiada w swym
składzie około 70-80% eukaliptolu C10H18O (cyneol,
pochodna cykloheksanu z wewnętrznym mostkiem tlenowym, alkohol terpenowy o
zapachu kamforowym), pinen, kamfen, terpineol, aldehyd masłowy, walerianowy i
kapronowy, alkohole etylowy, amylowy i izoamylowy. Otrzymywany z liści
Eucalyptus globulus, który jest drzewem rosnącym w Afryce Południowej, w
Ameryce Południowej, w Australii, na Tasmanii oraz w Europie Południowej.
Istnieje jeszcze olejek eteryczny eukaliptusowy otrzymywany z rośliny o nazwie
Eucaliptus citrodora, rosnącej w Brazylii, w Indiach i na Malajach. Olejek citrodora
zawiera cytroneal, cytronelol i geraniol.
Olejek
eteryczny eukaliptusowy wykorzystywany jest do inhalacji e przewlekłych stanach
zapalnych dróg oddechowych (w nieżytach oskrzeli). Kąpiele z dodatkiem 5-8
kropli olejku eterycznego wskazane są dla osób przeziębionych, zagrypionych,
cierpiących na choroby stawów i niektóre choroby skórne, np. trądzik, figówkę,
łuszczycę, liszaje, grzybice. Kąpiele z olejkiem eukaliptusowym działają lekko
drażniąco wywołując zaczerwienienie skóry, a tym samym uczucie rozgrzania.
Następuje pobudzenie krążenia w mięśniach i w skórze, przez co poprawia się
natlenienie i odżywienie tkanek, ustępują obrzęki, szybciej eliminowane są
toksyny z komórek. Olejek ten pobudza mechanizmy odpornościowe ustroju. Działa
silnie odkażająco i przeciwgnilnie. Niweluje zapachy, niszczy wirusy, grzyby,
bakterie, pierwotniaki i roztocza. Olejek rozcieńczony olejem winogronowym
polecam do wcierań przeciwreumatycznych (1 cz. Olejku na 2 cz. Oleju). Na
eucaliptol szczególnie wrażliwe są paciorkowce i gronkowce, dlatego nadaje się
on znakomicie do leczenia ropnych chorób.
Podany
doustnie działa silnie żółciopędnie, antyseptycznie, początkowo pobudzająco,
potem uspokajająco i przeciwstresowo (wywołuje stan obojętności i odprężenia),
wykrztuśnie, przeciwrobaczo, rozkurczowo, moczopędnie. Wydalany jest z moczem i
potem w formie zmetabolizowanej, z łojem oraz przez płuca i z kałem (przez
układ żółciowy). Zawarty w olejku cyneol drażni błonę śluzową oskrzeli i wzmaga
czynność wydzielniczą dróg oddechowych, przywracając równocześnie prawidłowe
ruchy nabłonka migawkowego. Rozkurcza oskrzela, upłynnia zalegającą wydzielinę
śluzową, udrażnia zatoki oboczne nosa i lekko podrażniając śluzówkę wyzwala
odruch kaszlowy.
Olejek
eukaliptusowy stosowany jest w przemyśle spożywczym do wyrobu różnego rodzaju
słodyczy i napoi oraz w przemyśle perfumeryjno-kosmetycznym. Wchodzi w skład
wielu leków, np. Soledum – płyn do inhalacji, kapsułki doustne, Double –
pastylki do ssania, Depulol – żel, Olbas – pastylki, olejek do inhalacji.
Zatrucie olejkiem
eukaliptusowym objawia się biegunką, pieczeniem w żołądku, nudnościami,
wymiotami, przyśpieszonym oddechem, kołataniem serca, potami, częstomoczem,
białkomoczem, krwiomoczem i oszołomieniem, niekiedy majaczeniem i
halucynacjami. Nadmierne spożycie może spowodować śpiączkę i śmierć pacjenta,
zwłaszcza dzieci.
Rp. Zmywacz
eukaliptusowo-cytrunkowo-lawendowy ECL przeciwzaskórnikowy
Olejek eukaliptusowy – 1 ml
Olejek cytrynowy – 1 ml
Olejek lawendowy – 1 ml
Nafta kosmetyczna (może być z olejkiem
rycynowym i witaminami) – 150 ml
Witamina A+E lub wit. E w kroplach – 2
ml
Składniki wymieszać. Skórę przemywać
1-2 razy dz.
Działanie:
przeciwzapalne, odkażające, przeciwroztoczowe, przeciwgnilne,
przeciwzaskórnikowe, przeciwropne, przeciwtrądzikowe, odżywcze, regenerujące.
Rp. Mikstura
doustna przeciwprzeziębieniowa, przeciwgrypowa i na chore zatoki
Olejek eukaliptusowy 2 ml+5 ml
gliceryny – zmieszać
Olejek cytrynowy – 2 ml+ 5 ml
gliceryny - zmieszać
Azulan – płyn – 15 ml
Wino czerwone lub białe słodkie – 150
ml
Miód spadziowy – 100 ml
Krople miętowe – 1 ml
Polopiryna S w tabletkach – 10
tabletek
Sok z cytryny – około 30 ml
Wit. A+E lub wit. A i E w kroplach –
po 5 ml
Sok grejfrutowy naturalny – 50 ml
S.P.
Tabletki Polopiryny rozgnieść na proszek lub szybko i krótkotrwale zmielić w
młynku do kawy ewentualnie w maszynce do maku. Proszek polopirynowy zalać
sokiem z cytryny i grejfrutowym, mieszać do rozpuszczenia, potem wlać wino i
miód z azulanem i miętą. Na końcu dodać olejki oraz witaminy, wymieszać.
Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżce.
11. Oleum Foeniculi (olejek koperkowy) – bezbarwna
lub żółtawa ciecz o charakterystycznym, przyjemnym koperkowym zapachu i
słodkawym smaku, przypominającym kamforę i gorzkawym posmakiem. Olejek
koperkowy zawiera anetol (około 50%), safranol (3,8%), aldehyd anyżowy (2,4%),
cytral (2%), metylochawikol (5%), fenchon (20%), pinen (3,2%) oraz
metyloizoeugenol, kamforę i limonen. Owoc kopru zawiera od 3 do 6% olejku
eterycznego, ziele około 0,5-0,8%.
Działa przede wszystkim
wiatropędnie, przeciwbakteryjnie, mlekopędnie, żółciopędnie,
przeciwpasożytniczo i przeciwgrzybiczo. Pobudza apetyt, zwiększa wydzielanie
soku żołądkowego i jelitowego, podwyższa kwasowość treści żołądkowej, wywiera
wpływ spazmolityczny na miocyty gładkie (rozkurczowy). Działa również napotnie
i moczopędnie. Pobudza krwawienia miesiączkowe. Można go podawać dzieciom i
osobom w podeszłym wieku, jest bowiem całkowicie bezpieczny. W razie
przedawkowania powoduje jedynie bóle brzucha i nadmierne pocenie się.
Proponuję
mieszać olejek koperkowy z miodem (1 łyżeczka miodu na 3 krople olejku) i
zażywać 1-4 razy dz. po 1 łyżeczce. Dla wzmocnienia organizmu i w leczeniu
chorób skóry zalecam zmieszanie olejku koperkowego z tranem – 1 łyżka tranu + 4
krople olejku – zażywać 2 razy dz.
Działa przeciwtrądzikowo,
przeciwgnilnie i przeciwropnie, dlatego polecam go stosować w leczeniu trądziku
i ropnych chorób skóry oraz gardła. Korzystnie wpływa na zatoki. U osób
starszych znosi szum w uszach.
Rp. Płyn
koperkowo-ichtiolowy profilaktyczny przeciwgrzybiczy i przeciwroztoczowy
Olej winogronowy lub arachidowy – 100
ml
Nafta kosmetyczna – 20 ml
Ichtiolowa maść – 1 tubka
Olejek kamforowy – 10 ml
Olejek koperkowy – 3 ml
Olejek paczulowy – 2 ml
Olejek lawendowy – 2 ml
Olejek herbaciany lub lemongrasowy – 2
ml
Składniki
wymieszać staranie. Najpierw olejki wymieszać z ichtiolem i naftą, potem dodać
do oleju winogronowego. Płyn wcierać w miejsca narażone na infekcję grzybami i
roztoczami (stopy, dłonie, pośladki). Odstrasza owady i pajęczaki. Działa
leczniczo: przeciwgrzybiczo, przeciwroztoczowo, przeciwzapalnie, przeciwpotnie,
osłaniająco, przeciwzapalnie. Zapobiega pękaniu i nadmiernemu rogowaceniu
naskórka. Leczy ugryzienia owadów i pająków.
12. Oleum Juniperi (olejek jałowcowy) – bezbarwna,
żółtawa lub zielonawa ciecz o zapachu igliwia i palącym, gorzkawym smaku, nieco
terpentynowym. Zawiera L-pinen, kamfen, terpineol, kadinen i junen. W
szyszkojagodach jałowca Juniperus jest około 2-3% olejku eterycznego.
Olejek jałowcowy jest stosowany doustnie i zewnętrznie do nacierania. Wcierany
w skórę powoduje przekrwienie tkanek powierzchniowych. Nie może być używany
przez osoby uczulone na składniki olejku. W stanie nierozcieńczonym może
wywołać oparzenia skóry, objawiające się zaczerwienieniem, pieczeniem i
wystąpieniem pokrzywki, a następnie pęcherzy. Objawom towarzyszy obrzęk. W
razie przedawkowania doustnego wywołuje uszkodzenie układu nerwowego, wątroby i
nerek, co objawia się śpiączką, krwiomoczem, białkomoczem, wymiotami i biegunką. Nie wolno go podawać dzieciom i
kobietom ciężarnym z powodu indukowania krwawień macicznych skurczów miometrium
i poronienia.
Siła działania olejku jałowcowego jest
bardzo różnorodna, zależnie od technologii produkcji i tym samym producenta
oraz pochodzenia geograficznego.
Doustnie stosowałem bez problemu dawki
– 3-4 krople olejku jałowcowego 2-4 razy dz. Nie wykazywał objawów ubocznych po
takim stosowaniu. Przed zażyciem oczywiście olejek należy zmieszać z miodem lub
olejem jadalnym (1 łyżka miodu lub oleju winogronowego + 3-4 krople olejku –
doustnie 2-4 razy dz.).
Po podaniu doustnym olejek jałowcowy
wzmaga wydzielanie śliny, upłynnia wydzielinę śluzową, rozszerza oskrzela,
ułatwiając oddychanie. Udrażnia również zatkaną trąbkę Eustachiusza. Oczyszcza
zatoki oboczne nosa. Ponadto odświeża oddech, pobudza wydzielanie wszystkich
soków trawiennych, wzmaga wydzielanie żółci. Działa napotnie, moczopędnie,
rozkurczowo i uspokajająco. Reguluje wypróżnienia.
Sam olejek jałowcowy nie nadaje się do
leczenia ropnych chorób skóry, początkowo daje wprawdzie poprawę, ale potem
pojawia się zapalenie gruczołów łojowych i potowych.
Wcierany w skórę daje efekt rozgrzania.
Działa silnie odkażająco i przeciwgnilnie. Zalecany do wcierania i masaży przy
nerwo-, mięśnio- i stawobólach. Dawniej był łączony z olejkiem terpentynowym w
stosunku 1 cz. olejku jałowcowego na 30 cz. olejku terpentynowego – do wcierań
przeciwreumatycznych.
Do wcierania zalecam go łączyć z olejem
winogronowym w stosunku 1:1.
13. Olejki lemongrasowe (Oleum
Andropogonis indicum orientale) są olejkami eterycznymi otrzymywanymi
przez destylację z para wodną traw z rodzaju Cymbopogon (palczatki).
Wyróżnić można dwie odmiany olejków
lemongrasowych: wschodnio-indyjskie i zachodnio-indyjskie (gorszej jakości).
Olejek wschodnio-indyjski jest czerwonawożółtą lub brunatnoczerwoną syropowatą
cieczą rozpuszczalną w alkoholu. W swym składzie chemicznym posiada między
innymi cytral (70-80%) i mircen (około 20%). Bardzo ważnym związkiem chemicznym
wchodzącym w skład olejku lemongrasowego jest cytral – alifatyczny aldehyd
terpenowy, żółta oleista ciecz o cytrynowym zapachu, będąca mieszaniną dwóch
związkow izomerycznych: geraniolu i neralu. Cytral nie rozpuszcza się w wodzie,
ale dobrze jest rozpuszczalny w eterach i w alkoholach bezwodnych. Stosowany w
przemyśle perfumeryjno-kosmetycznym oraz jako surowiec do syntezy jononu i
witaminy A.
Jonon – C13H20O
jest związkiem pokrewnym terpenom, keton cykloalifatyczny nienasycony; trudno
rozpuszczalny w wodzie, łatwo rozpuszczalny w alkoholach i eterach; posiada
zapach fiołkowy.
Na
osobne potraktowanie zasługuje olejek cytronellowy – Oleum Citronellae,
który jest uzyskiwany z palczatki cytronellowej Cymbopogon nardus rendle
sive Andropogon citriodorus-nardus. Olejek cytronellowy jak sama nazwa
wskazuje zawiera cytronellol – 3,7-dwumetylooktenol, alifatyczny alkohol
terpenowy, bezbarwna ciecz o różanym zapachu, występuje w dwóch odmianach
izomerycznych: L- i B-.
W
zielu palczatek jest około 0,5% olejku eterycznego.
Po zażyciu olejku lemongrasowego czy
cytronellowego (3-4 krople w łyżce miodu lub oleju jadalnego) następuje
wzmożone wydzielanie wszystkich soków trawiennych. Występuje wzmożone
trawienie, wydzielanie żółci i moczu. Olejki te wpływają przeciwalergicznie,
przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo i uspokajająco. Hamują uwalnianie mediatorów
bólu i stanu zapalnego. Rozszerzają drogi oddechowe i pobudzają ośrodek
oddechowy. Udrażnia zatoki oboczne nosa i jamę nosową, upłynniając zalegającą
wydzielinę śluzową. Wpływają silnie odkażająco na skórę, przewód pokarmowy i
układ oddechowy. Mają działanie przeciwświądowe.
Wcierany w skórę działa
przeciwreumatycznie, przeciwtrądzikowo, przeciwgrzybiczo i przeciwzapalnie.
Rp.
Pasta lemongrasowa na ugryzienia i ukąszenia owadów oraz pająkó. Pasta leczy
także opryszczkę
Olejek lemongrasowy lub cytronellowy –
5 ml
Maść allantoinowa – 1 łyżka
Pasta cynkowa – 1 łyżka
S.P.
Składniki wymieszać starannie. Miejsca ukąszenia lub opryszczkę smarować 4-6
razy dz.
Rp.
Mazidło lemongrasowe przeciwroztoczowe i przeciwgrzybicze
Olejek lemongrasowy – 5 ml
Olejek tatarakowy lub goździkowy – 3 ml
Maść z witaminą A – 1 tubka
Dermatol – zasypka – 1 torebka
Ichtiolowa maść – 1 tubka
Nafta kosmetyczna lub olej winogronowy
– 50 ml
S.P.
Składniki wymieszać. Chore miejsca smarować 3-4 razy dz.
Wskazania: opryszczka, ugryzienia owadów
i pająków, grzybice, łuszczyca, wypryski, ropnie.
Rp. Syropek
lemongrasowy na przeziębienia, kaszel, choroby zakaźne, katar i chore zatoki
Glicerol – 15 ml
Olejek lemongrasowy lub citronellowy – 3
ml
Olejek eukaliptusowy – 1 ml
Sok grejfrutowy naturalny – 100 ml
Sok z cytryny – 30 ml
Płyn Pectosol (w aptekach) – 15 ml
Miód naturalny – 100 ml
Wino słodkie – 50 ml
Wit. A lub A+E w kroplach – 5 ml
Składniki
wymieszać. Zażywać 2-4 razy dz. po 1 łyżce.
14. Oleum Lavandulae (olejek
lawendowy) jest bezbarwną lub jasnożółtą cieczą o bardzo przyjemnym zapachu
i gorzkim, wstrząsającym, kolońskim smaku. W jego składzie chemicznym można
wyróżnić między innymi octan linalilu (30-60%), linalool (10-30%), alkohol
amylowy, borneol i geraniol. Otrzymywany jest z kwiatów lawendy wąskolistnej Lavandula
angustifolia, rosnącej w basenie Morza Śródziemnego. Kwiaty lawendy zawierają około 2-3% olejku
eterycznego.
Eteryczny olejek można również uzyskać
z lawendy szerokolistnej Lavandula latifolia, ale wówczas figuruje on
pod nazwą Oleum Spicae. Ol. Spicae zawiera w składzie d-kamforę,
która nadaję mu charakterystyczny zapach.
Olejki lawendowe są silne w działaniu.
Można je zażywać doustnie, jednakże nie każdy zniesie koloński posmak tej
substancji. Wykazują właściwości silnie odkażające, przeciwgnilne,
przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwropne,
odwaniające, przeciwzapalne, przeciwtrądzikowe. Początkowo wywołują lekkie
pieczenie skóry, potem jednak ten objaw zanika. Nawet w stanie nierozcieńczonym
nie powodują oparzeń czy nadmiernych podrażnień skóry.
Wcieranie lawendy wskazane jest przy
postrzale, reumatyzmie, zapaleniu nerwu kulszowego, trądziku, łuszczycy,
nieprzyjemnym zapachu potu, zapaleniu mieszków włosowych, wypryskach,
przeziębieniu, osłabieniu, zastojach limfy, obrzękach kończyn, chorobach
zakaźnych, ukąszeniach i użądleniach. Lawenda odstrasza owady i pajęczaki.
Znakomicie leczy skutki ugryzień.
Oczywiście olejek lawendowy jest
powszechnie stosowany w przemyśle perfumeryjno-kosmetycznym oraz w produkcji
wódek i likierów.
Doustnie – 3-5 kropli na miodzie
Zewnętrznie – ukąszenia, trądzik,
użądlenia – wcierać nierozcieńczony (miejscowo); do masaży i duże powierzchnie
skóry – w stanie rozcieńczonym w proporcji 1 cz. olejku lawendowego na 0,5 cz.
oleju winogronowego lub oliwki.
Rp. Płyn lawendowy
na stopy pocące się, suche, zrogowaciałe, opuchnięte i obolałe
Olejek lawendowy – 5 ml
Olejek kamforowy – 20 ml
Olejek cytrynowy lub pomarańczowy – 2
ml
Maść allantoinowa – 1 tubka
Maść z wit. A lub tran – 2 łyżki
Olej rycynowy – 30 ml
Nafta kosmetyczna – 15 ml
Oliwka – 50 ml
Glicerol –15 ml
Azulan – płyn lub Azucalen płyn – 10
ml
Składniki wymieszać starannie.
Glicerol zmieszać z azulanem lub azucalenem. Naftę wymieszać z olejkami, potem
z oliwką, i maściami; wreszcie wszystko połączyć.
Płyn wcierać w kończyny 2-3 razy dz.
15. Oleum Mayoranae (olejek
majerankowy) jest żółtawą lub zielonkawą cieczą o przyjemnym, korzennym
zapachu i smaku. Otrzymywany przez destylację z parą wodną ziela majeranku
ogrodowego Mayorana hortensis, rośliny rosnącej i uprawianej w Europie.
W zielu jest około 0,3-0,5% olejku eterycznego.
Olejek majerankowy działa silnie
antyseptycznie, przeciwgnilnie, odwaniająco, przeciwropnie i przeciwzapalnie.
Podany doustnie zwiększa wybitnie wydzielanie soku żołądkowego i kwasu solnego,
pobudza apetyt i posaż treści pokarmowej, działa rozkurczowo, przeciwwzdęciowo
i żółciopędnie. Wzmaga wydzielanie potu i moczu. Udrażnia drogi oddechowe
upłynniając śluzową wydzielinę i rozszerzając oskrzela oraz tchawicę. Wywiera
wpływ przeciwtrądzikowy. Działa wykrztuśnie. Wydalany jest wraz z łojem, potem,
moczem i powietrzem wydychanym (przez płuca).
W chorobach przeziębieniowych,
zakaźnych, kaszlu i katarze polecam miód majerankowy: na każdą łyżkę dać 5
kropli olejku, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce.
Po rozcieńczeniu z oliwką można
wcierać w skórę w chorobach reumatycznych, w nerwo- i mięśniobólach oraz w
uogólnionych wypryskach i trądziku (tutaj zamiast oliwy dać olej winogronowy):
1 cz. olejku majerankowego na 0,5 cz. oleju.
Do zmywania skóry trądzikowej polecam
płyn na nafcie: 5 ml olejku + 150 ml nafty + 20 ml oleju kamforowego.
Olejek majerankowy niszczy także
grzyby i wirusy.
Jest używany do produkcji maści
majerankowej na katar, do aromatyzowania octu, konserw spożywczych, kremów i
perfum. W skład olejku majerankowego wchodzą:
-
terpinen /20%/ C10H16 – dwualkilowa
pochodna cyklohexadienu;
-
terpineol /28%/ C10H18O – terpen
jednopierścieniowy;
-
limonen C10H16,
mentadien-1,8, węglowodór terpenowy;
-
linalool – alkohol terpenowy;
-
sabinen C10H16 – dwupierścieniowy
terpen z grupy tujanu;
-
octan linalilu – ester linalolu;
-
pinen - węglowodór;
-
myrcen – izomer ocymenu, czyli węglowodoru.
16. Oleum Menthae (olejek miętowy). W zależności od
gatunku mięty uzyskuje się różne rodzaje olejków.
Olejek eteryczny otrzymany z ziela mięty
kędzierzawej (Mentha spicata) lub mięty polnej (Mentha arvensis)
nie zawiera mentolu, który jest z kolei w olejkach pozyskanych z ziela mięty
pieprzowej (Mentha piperita), mięty japońskiej (Mentha arvensis var.
piperascens) i z ziela pulegii pospolitej (Pulegium vulgare).
Olejek
miętowy z mięty pieprzowej (Oleum Menthae piperitae) jest bezbarwną lub
bladożółtą cieczą, która na powietrzu żywiczeje. Zawiera mentol (48-68%), menton (do 25%), jasmon = yasmon (0,1%),
piperiton, kemfen, pinen, limonen, saninen, kadynen, pulegon, cyneol, kwas
walerianowy I kwas octowy. Więcej mentolu, bo około 60-90% zawiera olejek uzyskiwany z
mięty japońskiej i kanadyńskiej (odmiany) – Mentha canadensis. Olejek miętowy
japoński (kanadyjski) ma bardzo silny zapach i bardziej gorzki smak, jest
cennym i tanim źródłem mentolu.
Mentol
– C10H20O jest alkoholem terpenowym o zapachu mięty,
optycznie lewoskrętnym, nierozpuszczalnym w wodzie, łatwo natomiast
rozpuszczalnym w eterze etylowym i w spirytusie. Mentol jest związkiem
krystalicznym, w postaci igiełek. Ma duże znaczenie w medycynie i farmacji,
ogromne znaczenie w przemyśle spożywczym oraz w produkcji wódek i likierów,
ponadto w przemyśle perfumeryjno-kosmetycznym. W lecznictwie stosowany jest
zewnętrznie (maście 3-10%, oleje 1-5%) jako środek przeciwświądowy (w tym także
dodatek do pudrów płynnych). Ponadto doustnie w preparatach żółciopędnych (np.
Terpichol). Dzienna dawka mentolu nie może przekroczyć 5-
Rp. Mentholi
Spiritus vini
Aquae dest.
S. Co 2-4 godziny
po łyżce przy zaburzeniach trawienia
---
Rp. Mentholi et
Resorcini aa
Vaselini et
Lanolini aa ad
S. Maść
przeznaczona do leczenia swędzących wyprysków, opryszczki i świądu skóry
(pruritus)
---
Rp. T-rae
Convallariae maialis (nalewka konwaliowa)
T-rae Valerianae
simplicis (nalewka kozłkowa) aa
T-rae Belladonnae
Mentholi 100 mg
MDS. Po 25 kropli
w nieprawidłowych sensacjach w okolicy serca
---
Rp. Mentholi 250 mg
Thymoli 500 mg
Spir. Vini 70% ad
S. Płynem przemywać
zmiany pokrzywkowe i wypryski
---
Mieszanina
mentolu i kwasu izowalerianowego daje mentholum valerianicum (preparaty
Validol – tabl. do ssania
Olejek eteryczny z mięty
kędzierzawej, czyli kłosowej (OleumMenthae crispae) zawiera
charakterystycznie pachnący octan alkoholu dihydrokuminowego, cineol, limonen,
linalol, azulen i bardzo ważny karwon (50-71%).
Karwon C10H14O jest
terpenem jednopierścieniowym, ketonem terpenowym o przyjemnym mocnym zapachu.
Wykorzystywany jest do produkcji past, płynów i proszków do czyszczenia zębów,
produkcji perfum, dezodorantów i gum do żucia.
Olejek z pulegii pospolitej (Oleum Pulegii)
ma przyjemny zapach przypominający wino. Zawiera pulegon (80%), mentol (do 9%),
menton i piperiton.
Pulegon
C10H16O – 1-metylo-4-izopropylidenocykloheksanon-5, keton
terpenowy optycznie prawoskrętny. Olejkiem tym można nacierać skórę, co
zabezpieczy przed ukąszeniami owadów i pajęczaków, np. bąków, komarów, pcheł,
kleszczy. Oleum Pulegii dawniej był stosowany jako lek cucący. Jeśli więc komuś
robi się słabo niechaj zażyje 4-5 kropli olejku pulegiowego na 1 łyżce miodu
lub cukru.
Olejki miętowe z mentolem podane
doustnie znieczulają błonę śluzową przewodu pokarmowego (efekt krótkotrwały),
działają osuszająco, rozkurczowo, przeciwwymiotnie, przeciwzapalnie,
wiatropędnie, potem wzmagają wydzielanie soków trawiennych i żółci, działają
również moczopędnie. Polecam sporządzenie we własnym zakresie miodu miętowego,
który jest nie tylko środkiem leczniczym, ale także przysmakowym. Można nim
smarować chleb, słodzić mleko i herbatę z mlekiem. Znakomity przy osłabieniu,
przeziębieniu i chorobach zakaźnych. Do celów spożywczych należy aromatyzować
stopniowo miód dodając po kropelce olejek miętowy i mieszając starannie. Do
celów leczniczych należy 3-4 krople olejku przeznaczyć na łyżkę miodu – zażywać
po łyżce 1-4 razy dz. dzieciom 6-7-letnim podawać 1-2 łyżeczki takiego miodku
przy katarze i przeziębieniu oraz bólu brzucha.
Olejki miętowe zastosowane
zewnętrznie na skórę wywierają działanie znieczulające, a potem drażniące i
rozgrzewające, poprawiając krążenie powierzchniowe, okołostawowe i
przyśpieszając ustępowanie obrzęków oraz wysięków.
Kąpiele z dodatkiem olejku miętowego
(5-6 kropli na wannę wody) wzmacniają i pobudzają organizm, korzystnie
wpływając na układ oddechowy oraz system nerwowy. Do płukania jamy ustnej
stosować 3 kropelki olejku miętowego na szklankę wody z glicerolem (1 łyżka
glicerolu na szklankę wody) – energicznie zamieszać.
Rp. Mikstura na
kolki i bóle brzucha oraz bóle miesiączkowe.
Poprawia samopoczucie
Olejek miętowy – 1 ml +
glicerol 5 ml
Nalewka (intrakt, sok) z
dziurawca /dostępne w aptekach/ - 30 ml
Nalewka kozłkowa – 5 ml
Azulan – 1 ml
Nalewka nagietkowa – 15 ml
SP. Składniki wymieszać.
Zażywać 1-3 razy dz. po 1-2 łyżeczki
Rp. Mikstura
przeciwstresowa i przeciwdepresyjna
Olejek miętowy – 1 ml +
glicerol 5 ml
Nalewka z miłorzębu – 15 ml
Nalewka (sok, intrakt) z
dziurawca – 15 ml
Cardiol C – krople – 15 ml
SP. Składniki wymieszać.
Zażywać 2-3 razy dz. po 1-2 łyżeczki
17. Oleum Foliorum Patchouli (olejek paczulowy Oleum Patchouli) uzyskiwany
z liści Pogostemon patchouli (Ameryka Południowa, Malezja, Indonezja).
Liście zawierają do 3,5% olejku. Ma postać gęstej cieczy, barwy brunatnej lub
ciemnożółtej. W skład olejku wchodzą: patchoulen, patchoulol, azulen,
guajen, eugenol. Olejek działa przeciwzapalnie, uspokajająco,
przeciwdepresyjnie, przeciwtrądzikowo, odświeżająco (odwaniająco), odkażająco,
regenerująco, wzmacniająco, moczopędnie, grzybobójczo, odstraszająco na owady i
pajęczaki; wykrztuśnie, pobudzająco na wydzielanie soków trawiennych.
Stosowany
w leczeniu niemocy płciowej, depresji, stresu, hemoroidów, trądziku, grzybic,
chorób zakaźnych, przeziębienia, zapalenia układu moczowego, objawów związanych
z po- i przekwitaniem, alergii, cellulitis, ukąszeń owadów, łuszczycy i ran.
Leczy również opryszczkę.
Doustnie:
na każda łyżeczkę miodu dać 4 krople olejku paczulowego, wymieszać starannie.
Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżeczce. Zewnętrznie do wcierania: 1 cz. olejku na
0,5-1 cz. oleju jadalnego lub oliwki.
Rp. Mikstura na trądzik, w tym acne inversa i wypryski
Olejek
paczulowy – 3 ml
Maść
ichtiolowa lub dziegciowa – 1 łyżka
Pasta
cynkowa – 2 łyżki
Maść
nagietkowa – 1 łyżka
Olejek
kamforowy – 20 ml
SP.
Składniki wymieszać. Chore miejsca smarować 3-4 razy dz.
Rp.
Mikstura pobudzająca i wzmacniająca, przeciwdepresyjna
Olejek
paczulowy 2 ml
Olejek
różany 1 ml
Olejek
kadżeputowy 1 ml
Olejek
sandałowy 1 ml
Nalewka
z miłorzębu- 20 ml
Nalewka
z dziurawca (intrakt, lub sok stabilizowany) –20 ml
Cardiol
C – krople lub nalewka z Coli i głogu (1:1) – 20 ml
Miód
spadziowy 100 ml
SP.
Składniki wymieszać. Zażywać 1-2 razy dz. po 1 łyżeczce
Wskazania:
lęk, depresja, bezsennośc, osłabienie, zaburzenia w okresie pokwitania i
przekwitania, nerwice płciowe, niemoc płciowa na tle nerwowym.
18. Oleum Pini et Oleum Abietis et Oleum Piceae et Oleum Cedri
(olejek sosnowy i olejek jodłowy i olejek świerkowy i olejek cedrowy).
Wszystkie wymienione olejki maja postać bezbarwnej lub słomkowej
ruchliwej cieczy, łatwo lotnej o zapachu terpentyny, czy igliwia. W smaku są
balsamiczne, nieco ostrawe, ze słonawym posmakiem terpentynowym.
Olejek sosnowy zawiera pinen, kamfen, felandren, aldehyd
kuminowy i anyżowy, borneol, L-limonen, D-limonen, kadinen. Jest otrzymywany z
igliwia sosny Pinus na drodze destylacji z parą wodną. W igliwiu jest
około 0,4-0,7% olejku eterycznego.
Olejek jodłowy zawiera głównie pinen i limonen i kardanen.
Olejek świerkowy natomiast – kariofilen, kadinen, humulen, pinen, felandren.
Cedrowy olejek zawiera w składzie diterpenowe kwasy żywiczne, pinen,
borneol, kadinol, kamfora, terpinen,
karen, cedren, cedrol, seskwiterpeny.
Wywierają podobne działanie farmakologiczne: wykrztuśne,
odkażające, rozgrzewające, wzmagające wydzielanie śluzu i soków trawiennych,
moczopędne, żółciopędne, wiatropędne, pobudzające apetyt i wydzielanie potu,
pobudzające miesiączkowanie. Działają rozkurczowo, rozszerzają drogi oddechowe.
Zastosowane zewnętrznie działają antyseptycznie, odwaniająco i rozgrzewająco,
przeciwreumatycznie, przeciwgnilnie. Polecane do wcierania przy stawo- mięśnio-
i nerwobólach. Nie wolno ich podawać kobietom ciężarnym i karmiącym. Wywierają
wpływ uspokajający i wzmacniający ogólnie, pobudzają serce i ośrodek oddechowy.
Zalecam je zażywać w formie miodu (5 kropli olejku na każdą 1 łyżkę miodu i 5
kropli gliceryny lub wódki – po łyżce 3-4 razy dz. Miodem takim można osłodzić
mleko, co jest wskazane dla dzieci.
Olejek jodłowy
i cedrowy działają przeciwropnie, przeciwłojotokowo oraz przeciwtrądzikowo. W
tym celu zalecam przemywać skórę płynem:
Rp. Płyn przeciwtrądzikowy i przeciwłupieżowy - terpenowy
Olejek cedrowy, świerkowy lub jodłowy – 3 ml
Olejek cytrynowy – 1 ml
Olejek kamforowy – 15 ml
Nafta kosmetyczna – 100 ml
Olej rycynowy – 15 ml
Tran – 15 ml lub wit. A w kroplach – 2 ml
SP. Składniki wymieszać. Stosować 1-2 razy dz. W razie łupieżu
na głowie i trądziku we włosach - włosy i skórę smarować staranie płynem, potem
(po 3-4 godzinach) zmywać szamponem Selsum (z selenem).
19. Oleum Rosae (olejek różany, olejek z drzewka różanego) uzyskiwany
jest z kwiatów róży damasceńskiej (Rosa damascena) lub z róży francuskiej Rosa
gallica. Olejek różany bułgarski jest gęstą, żółtawą cieczą lub zielonkawą
cieczą o silnym zapachu i ostrym smaku. Głównymi składnikami olejku różanego
są: geraniol (ok. 45%), cytronelol (ok. 40%), nerol (ok. 11%) oraz linalol,
farnesol, alkohol fenyloetylowy i stearopteny. W Polsce dostępne są także
oczyszczone olejki różane w postaci bezbarwnego lub żółtawego płynu o silnym
zapachu róży.
Można je zażywać doustnie w ilości 3-4 kropli na cukrze lub
miodzie jako środek odświeżający oddech, pobudzający wydzielanie śliny i soku
żołądkowego oraz jelitowego. W dawce 5 kropli na miodzie działa już pobudzająco
na układ nerwowy, wzmacniająco ogólnie, wiatropędnie, napotnie, rozkurczowo na
miocyty gładkie, silnie żółciopędnie i moczopędnie. Wcierany w skórę pobudza
krążenie krwi powierzchniowe i działa rozgrzewająco oraz odkażająco, rozszerza
naczynia krwionośne, zaróżawia cerę. Leczy trądzik i zapalenie mieszków
włosowych.
W przemyśle farmaceutycznym jest stosowany jako aromat, podobnie
jak w przemyśle spożywczym i perfumeryjno-kosmetycznym.
Rp. Mikstura
poprawiająca samopoczucie i przeciwdepresyjna
Olejek różany
– 3 ml
Olejek miętowy
– 1 ml
Olejek
melisowy lub grejpfrutowy – 3 ml
Sok (intrakt,
nalewka) z dziurawca – 20 ml
Nalewka z
miłorzębu – 20 ml
Cardiol C – 20
ml
Miód – 100 ml
SP. Składniki
wymieszać. Zażywać 2-3 razy dz. po 1 – 2 łyżeczki.
20. Oleum Salviae (olejek szałwiowy) występuje w
handlu w dwóch odmianach.
-
Olejek szałwiowy otrzymywany przez destylację z para wodną
ziela szałwi lekarskiej (Salvia officinalis) jest syropowatą cieczą
barwy żółtej lub zielonawej o kamforowym zapachu i smaku. Głównymi jego
składnikami są tujon, cyneol, borneol, kamfen, salwen i pinen. Olejek szałwiowy
używany jest do płukania jamy ustnej, gardła i narządów płciowych ze względu na
działanie przeciwzapalne, odkażające, przeciwropne, przeciwgnilne, odwaniajace
i przeciwwysiękowe. W tym celu do ciepłej wody z glicerolem (1 łyżka gliceryny
na szklankę) dodać 3-4 krople olejku i energicznie zamieszać. Olejek szałwiowy
można zażywać doustnie w razie wzdęć, bólu brzucha, skurczów jelit,
niestrawności, wzdęć i nadmiernej potliwości. Dobrze spełnia swoje funkcje
również w nieżytach układu oddechowego. Dawka doustna wynosi 4-5 kropli/na
miodzie lub cukrze. Doskonale czyni kąpiel z dodatkiem 6-8 kropli olejku
szałwiowego na wannę wody; działa bowiem inhalacyjnie, uspokajająco,
odświeżająco i wzmacniająco. Wcierany w skórę działa rozgrzewająco i
odkażajaco. Wywiera wpływ przeciwtrądzikowy. Leczy acne inversa (akne inversa),
czyli trądzik odwrócony i herpes simplex czyli opryszczkę. Likwiduje ropne
zapalenie mieszków włosowych.
-
Olejek szałwiowy uzyskiwany z ziela szałwi muszkatołowej
(Sclarea vulgaris) ma nieco odmienne właściwości niż poprzedni. Olejek
szałwiowy-muszkatołowy – Oleum Salviae sclareae jest brunatną lub
żółtawą cieczą o bardzo mocnym i przyjemnym zapachu, w skład której wchodzą
między innymi linalol, octan linalilu, ocymen, mircen, santalen i cedren.
Olejek ten jest wykorzystywany do poprawy smaku i zapachu leków, w przemyśle
perfumeryjnym, kosmetycznym, w produkcji win, wódek i likierów. Działa
przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo, żółciopędnie, odkażająco, odwaniająco,
wiatropędnie, pobudza apetyt i trawienie. Stosuje się go jak poprzedni.
Rp. Mikstura na
trądzik odwrócony acne inversa, opryszczkę herpes simplex i trądzik różowaty
acne rosae /rosacea/
Olejek
szałwiowy – 4 ml
Olejek
kamforowy – 20 ml
Olejek
grejpfrutowy – 2 ml
Olejek
cytrynowy – 2 ml
Olejek
eukaliptusowy – 1 ml
Tran – 15 ml
Wit. E w
kroplach – 5 ml
Maść
allantoinowa – 1 tubka
Maść
ichtiolowa – 1 tubka
Maść
Chlorchinaldin lub Viosept – 1 tubka
Nafta – 100 ml
SP. Składniki
wymieszać starannie. Zmiany smarować 3-4 razy dz.
21. Oleum Santali albi (olejek sandałowy) otrzymywany
jest przez destylację z parą wodną drewna sandałowca białego Santalum album.
Ma postać żółtej cieczy i przyjemnym mocnym zapachu i ostrym smaku. Zawiera
około 90% santalolu C15H24O = C15H23OH
/alkohol seskwiterpenowy/, seskwiterpen - santalen C15H24,
ponadto aldehyd izowalerianowy, santalon i santonon, bergamoten, alkohol
bergamotol, alfa-bisabolol, farnesol, nuciferol, liczne estry i wolne kwasy
(np. kwas santalenowy). Stosowany jest w przemyśle perfumeryjnym, kosmetycznym
i w lecznictwie: w chorobach układu moczowego i płciowego. Sandałowce rosną w
Azji, Australii i na wyspach Oceanu Spokojnego. Są półpasożytami, czyli
semiparazytofitami. Drewno sandałowca zawiera około 2,5-5% olejku eterycznego.
Santalol występuje w dwóch formach izomerycznych alfa- i beta-.
Olejek można zażywać na miodzie (3-4 krople 3-4 razy dz.) przy
nieżycie górnych dróg oddechowych, zapaleniu zatok obocznych nosa, katarze, w
tym alergicznym, w trądziku, przy bezsenności, lęku, nerwicach wegetatywnych i
chorobach zakaźnych (grypa, płonica, szkarlatyna), w depresji i stresie, w
stanach zapalnych układu moczowego, w kamicy moczowej, w osłabieniu mięśni
(działa wzmacniająco, ale równocześnie odprężająco na mięśnie), w zaburzeniach
erekcji oraz braku orgazmu na tle nerwowym, ostrym drażniącym i suchym kaszlu.
Działa przeciwtrądzikowo. Pobudza seksualnie. Działa rozkurczowo. Leczy także
trądzik różowaty i odwrócony acne inversa et acne rosae.
Istotne jest to, że bakterie trądzikowe i ropne, a co ważne
również gronkowiec złocisty – są bardzo wrażliwe na składniki olejku
sandałowego. Paciorkowce i gronkowce wywolujące liczne ropne choroby skóry i
gardła giną pod wpływem olejku sandałowego. Wrażliwa jest także Corynebacterium xerosis. Olejek
sandałowy niszczy także grzyby chorobotwórcze z rodzaju Candida, co może
być wykorzystane w leczeniu grzybic układowych i powierzchniowych.
Rp. Mikstura przeciwtrądzikowa i przeciwzapalna
Olejek sandałowy – 3 ml
Olejek szałwiowy – 2 ml
Olejek lawendowy – 1 ml
Witamina E lub A+E w kroplach – 2 ml
Olejek rycynowy – 10 ml
Nafta lub olej winogronowy – 50 ml
Dermatol – proszek – 1 torebka
Pasta cynkowa – 1 łyżka
Tormentiol – maść – 1/2 tubki
SP> Składniki wymieszać. Skórę smarować 2-4 razy dz.
Wskazania: wypryski, opryszczka, w tym opryszczka płciowa, zapalenie
mieszków włosowych, trądzik, w tym acne inversa i acne rosae, dermatitis
perioralis (dermatoza okołoustna).
Rp. Mikstura pobudzająca płciowo i na choroby układu
moczowego (kamica, stany zapalne) oraz nieżyt górnych dróg oddechowych (kaszel,
przeziębienie, katar)
Olejek sandałowy – 4 ml
Olejek różany – 1 ml
Sproszkowany szafran /zmielić/ (przyprawa) – 2 łyżki
Nalewka /intrakt, sok/ z dziurawca – 20 ml
Nalewka z miłorzębu – 20 ml
Pectosol – płyn lub nalewka z omanu – 15 ml
Miód – 2 łyżki
Witamina E w kroplach – 5 ml
SP. Składniki wymieszać. Zażywać 1-2 razy dz. po 1 łyżeczce.
22. Tea-Tree Oil (olejek herbaciany) Oleum
Malaleucae – bezbarwna, ruchliwa ciecz o zapachu terpentynowo-żywicznyn i
ostrym, jodłowym smaku z gorzkawym posmakiem. Zawiera w składzie:
terpinene-4-ol (około 40%), a-terpinen (ok. 8%), y-terpinen (ok. 20%), sabinen
(ok. 3%), terpinolen (ok. 3%), cymen (ok. 3%), kadinen (ok. 1%), limonen (ok.
1%), ponadto leden, cineol i dendren aromatyczny. Uzyskiwany jest z Malaleuca
alternifolium (Australia), należącej do rodziny mitowatych. Liście
zawierają około 2% olejku.
Olejek działa przeciwbakteryjnie, rozkurczowo, przeciwbólowo,
wykrztuśnie, przeciwzapalnie, przeciwwirusowo, przeciwgrzybiczo i
przeciwpierwotniakowo. Zabija roztocze chorobotwórcze. Odstrasza owady.
Znakomicie leczy wypryski, ropnie, pryszcze, opryszczkę, ugryzienia ukąszenia
owadów oraz pajęczaków. Dobry do nacierania obolałych i opuchniętych stóp, do
leczenia (masaże, wcieranie) kontuzji sportowych. Korzystnie działa wcieranie
olejku w skórę przy reumatyzmie, chorobach przeziębieniowych i zakaźnych. Stosowałem
go doustnie w dawce 3 krople/na miodzie 2-4 razy dz. w nieżytach układu
oddechowego, zaburzeniach w przepływie żółci, kamicy żółciowej, bólach brzucha
(4 krople na cukrze). Odświeża oddech. Do płukania jamy ustnej, gardła i
narządów płciowych stosować 3-4 krople na szklankę wody ciepłej z 1 łyżką
gliceryny. Stosowany także do leczenia ran, podobnie jak olejek eukaliptusowy,
bowiem jako silny antyseptyk zapobiega zakażeniom, a ponadto przyspiesza
procesy regeneracji. Wywiera wpływ rozjaśniający na skórę.
Grzyby wrażliwe na olejek herbaciany: Trichophyton
mentagrophytes, Trichophyton rubrum, Aspergillus niger, Aspergillus flavus,
Candida albicans, Microsporum canis, Microsporum gypseum, Thermoactinomycetes
vulgaris.
Bakterie wrażliwe na olejek herbaciany: Staphyloccus aureus,
Staphyloccus epidermidis, Staphyloccus pneumoniae, Staphyloccus faecalis,
Staphyloccus pyrogenes, Staphyloccus agalactiae, Propioni-bacterium acnes,
Betahaemolytic streptococcus, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniac,
Citrobactor ssp, Shigella sonnei, Proteus mirabilis, Legionella ssp,
Pseudomonas aeruginosa.
Do nacierania skóry stosować w rozcieńczeniu 1 cz. olejku na
0,5-1 cz. oleju winogronowego, sojowego, kukurydzianego, makowego, arachidowego
lub oliwy.
Rp. Pasta na opryszczkę, owrzodzenia i pryszcze
Olejek herbaciany – 3 ml
Olejek miętowy – 0,5 ml
Tran – 5 ml lub maść tranowa – 1 łyżka
Pasta cynkowa – 2 łyżki
Tormentiol lub maść pięciornikowa – 1 łyżka
Maść nagietkowa – 1 łyżka
SP. Składniki wymieszać. Chore miejsca smarować 4 razy dz.
23. Oleum Terebinthinae (olejek terpentynowy) otrzymywany
jest przez destylację żywicy zbieranej z pni drzew iglastych. Bezbarwna lub słomkowo-zielonkawa ciecz o
charakterystycznym zapachu i ostrym, palącym smaku, nierozpuszczalna w wodzie,
rozpuszczalna w spirytusie, nafcie, benzenie i dwusiarczku węgla. Olejek
terpentynowy po dostaniu się do krwi z jelit wywiera działanie ogólne:
moczopędne i pobudzające gruczoły dróg oddechowych do wydzielania śluzu; w
większych dawkach uszkadza nerki (krwiomocz, białkomocz), powoduje ostry nieżyt
żołądka i jelit, biegunkę oraz wymioty. Wydalany jest przez płuca, nerki i
skórę. Stosowany jest do inhalacji (wziewań) przy przewlekłych stanach
zapalnych dróg oddechowych (działa wykrztuśnie), ale przede wszystkim używany
jest zewnętrznie jako dodatek do maści i mazideł rozgrzewających przy różnego
rodzaju bólach mięśniowych i stawowych.
Olejek terpentynowy obok innych składników występuje w
następujących lekach recepturowych i fabrycznych: Capsiderm N – maść, Capsigel
– żel, Linimentum Capsici compositum – mazidło.
Składniki terpentyny to: L- i B-pinen, karen, kamfen, dwupenten,
terpineol, octan bornylu, limonen. Dawka olejku terpentynowego wynosi 500-1000
mg, tj. 5-10 kropli. Można zmieszać z miodem lub podawać na cukrze przy suchym
kaszlu i katarze. W przeziębieniu – mleko + miód + 4 krople olejku – 3-4 razy
dz.
24. Oleum Thymi (olejek tymiankowy) uzyskiwany
jest z ziela tymianku Thymus vulgaris, które zawiera go w ilości 0,5-2%.
Barwa aromatycznej cieczy jest różna: żółto- lub brunatnoczerwona (olejek
francuski), albo też ciemnozielona (olejek hiszpański). Istnieją również olejki
tymiankowe silnie oczyszczone bezbarwne lub słomkowe. Oba mają silny
charakterystyczny zapach tymianku (tymolu) i ostry, piekący smak, nieco korzenny. Olejek tymiankowy francuski zawiera
20-30% tymolu (związek fenolowy), ponadto pinen, cymol, cynalol, linalool,
borneol. Olejek tymiankowy hiszpański posiada 42-59% karwakrolu.
Olejek tymiankowy służy do uzyskiwania tymolu – środka silnie
antyseptycznego i przeciwgnilnego, w formie krystalicznej. Tymol jest
1-metylo-3-hydroksy-4-izopropylobenzenem, nierozpuszczalny w wodzie,
rozpuszczalny w alkoholach, eterach i olejach tłustych. Wstrzymuje rozwój bakterii chorobotwórczych w
roztworze 1:3000.
Olejek tymiankowy podany doustnie łatwo przenika z jelit do
krwi. Oddziałuje na układ nerwowy uspokajająco, działa rozkurczowo,
wiatropędnie, żółciopędnie, przeciwrobaczo. Wydalany jest z moczem (metabolity
w połączeniu z kwasem siarkowym, np. tymolosiarczan sodu), z powietrzem
wydychanym i z potem. Działa przy tym odkażająco. Pobudza czynność serca i ośrodek
oddechowy. Upłynnia wydzielinę śluzową, rozkurcza oskrzela i tchawicę, działa
wykrztuśnie.
Podany na skórę wywołuje zaczerwienie (przekrwienie). Dłużej
stosowany działa złuszczająco. Przyśpiesza gojenie ran, zapobiega zmianom
ropnym w skórze. Znakomity do odkażania i odświeżania jamy ustnej oraz gardła.
Dawniej służył do leczenia i profilaktyki zakażeń ran.
Doustnie na miodzie lub cukrze można zażywać 3-4 krople olejku.
Warto go dodawać do mleka z miodem przy przeziębieniu, kaszlu i chorobach
zakaźnych oraz zdenerwowaniu i bezsenności (4 krople na szklankę mleka).
Miejscowo (przy obrzękach kończyn, wypryskach, owrzodzeniach i
nadmiernej potliwości) stosować roztwór 1 cz. olejku na 1 cz. oleju lub oliwy.
Leczy także łupież (3 ml olejku na 100 ml nafty kosmetycznej – wcierać we
włosy, po 3 godzinach zmyć w szamponie z selenem Selsum).
Z tego względu, że olejek tymiankowy działa porażająco na
zakończenia nerwowe bólowe, C-receptory i inne czuciowe można go stosować przy
nerwo-, stawo- i mięśniobólach (wcieranie rozcieńczonego olejku jak wyżej).
Niszczy liczne grzyby patogenne, np. z rodzaju Candida i Cryptococcus.
Rp. Pasta tymiankowa na opryszczkę, mokre wypryski,
owrzodzenia, trudno gojące się rany i
ropnie
Olejek tymiankowy – 3 ml
Olejek sandałowy lub grejpfrutowy – 2 ml
Pasta cynkowa – 1 łyżka
Dermatol – zasypka – 1 torebka
Maść Tormentiol lub pięciornikowa – 1 łyżka
Glicerol – 3 ml
Ichtiol – maść – 1 łyżka
SP. Składniki wymieszać. Zmiany skórne smarować 3-4 razy dz.
Leczy
także trądzik.
ks.
Krzysztof Kluk /1739-1796/ - wybitny przyrodnik
Uzupełnienie
25. Oleum Gerani (olejek geraniowy, olejek geranium) jest ruchliwą, bezbarwną
cieczą, łatwo ulatniająca się, o zapachu silnie cytrynkowym i ostrym, piekącym
smaku. Otrzymywany jest z Pelargonium roseum Willd. z rodziny
bodziszkowatych Geraniaceae (lub innych gatunków Pelargonium, np.
P. aiton L., P. odoratisssimum L.)/Afryka, Azja, Poludniowa Europa/.
Zawartośc olejku w zielu wynosi 0,5-5%. W olejku znajdują się: geraniol
(25-26%), citronelol (27-49%), linalool,
menton, kwas walerianowy, kwas pelargonowy,
eudesmol, seskwiterpeny.
Na
rynku dostępne są liczne odmiany olejku geraniowego:
-
olejek geraniowy algierski – bogaty w citronelol i geraniol, nie mający
eudesmolu;
-
olejek geraniowy egipski – bogaty w citronelol geraniol i citronelyl;
-
olejek geraniowy marokański – bogaty w 10-epi-gamma-eudesmol (nawet
65%);
-
olejek geraniowy chiński bogaty w citronelol i citronelyl
Jest
to silna substancja. Szybko przenika do krwi, zarówno przez skórę jak i z
jelit. Wywiera wpływ wzmacniający, uspokajający, przeciwdepresyjny,
żółciopędny, wykrztuśny, osuszający na drogi oddechowe, przeciwbólowy,
rozkurczowy, rozgrzewający, przeciwzapalny, pobudzający układ immunologiczny,
przeciwtrądzikowy. Hamuje procesy ropienia tkanek. Niszczy wirusy, bakterie,
grzyby, roztocze, pierwotniaki. Wzmaga wydzielanie moczu, przyspiesza akcję
serca i częstość oddechów. Działa silnie odwaniająco. Nasila procesy
regeneracyjne. Stosować przy chorobach zakaźnych, lękach, depresji,
przeziębieniu, opryszczce, łuszczycy, trądziku, zakażonych ranach, wypryskach,
chorych zatokach, szumu w uszach, zaburzeniach po- i przekwitania.
Nie
podawać kobietom ciężarnym i karmiącym. Nie stosować przy biegunce. Niektóre
osoby wykazują uczulenie na ten olejek.
Warto
stosować olejek geraniowy do dezynfekcji i odświeżania przedmiotów domowych.
Zabija chorobotwórcze roztocze i bakterie. W tym celu olejek dolewać do wody z
detergentem, którą zmywamy przedmioty i podłogi oraz przecieramy (gąbką)
tapicerkę oraz dywany.
Olejek
odstrasza pasożyty.
Dawkowanie:
3-4 krople olejku geraniowego na łyżeczkę miodu lub cukru zażywać 2-4 razy dz.
Przy
obrzękach kończyn, bólach stawów, nerwobólach, mięśniobólach, bólach
pourazowych (stłuczeniach) - wcierać olejek geraniowy w skórę 3 razy dz. (1 cz.
olejku na 0,5-1 cz. oleju winogronowego lub oliwy).
Do
płukania narządów płciowych, gardła i jamy ustnej: 4 krople olejku na szklankę
ciepłej wody z dodatkiem 1 łyżki gliceryny.
Olejek
jest skutecznym środkiem rozjaśniającym skórę i przeciwtrądzikowym. Zapobiega
łuszczycy i wypadaniu włosów, odświeża ciało.
Leczy
ugryzienia, użądlenia owadów oraz pajęczaków.
Do
leczenia łupieżu zastosować płyn: olejek geraniowy - 3 ml + olej rycynowy – 15
ml + nafta kosmetyczna 150-160 ml + tran – 15 ml (lub witamina A w kroplach – 1
ml) + oliwa z oliwek – 15 ml + olejek cytrynowy lub pomarańczowy – 1 ml –
wymieszać, wcierać we włosy. Po 3 godzinach umyć włosy szamponem z selenem –
Selsum.
Rp. Pasta geraniowa na opryszczkę, ropnie, wypryski,
pryszcze, ukąszenia owadów i pajęczaków
Olejek
geranium – 3 ml
Pasta
cynkowa – 1 łyżka
Tormentiol
lub maść pięciornikowa – 1 łyżka
Maść
nagietkowa – 1 łyżka
Maść
allantoinowa – 1 łyżka
Azulan
– 1 ml + glicerol 1 ml
SP.
Składniki wymieszać. Chore miejsca smarować 3-4 razy dz.
Rp. Mikstura na trądzik acne
Olejek
Geranium – 2 ml
Witamina
A w kroplach - 2 ml lub tran – 15 ml
Olejek
lawendowy – 1 ml
Olejek
kamforowy – 10 ml
Nafta
kosmetyczna – 50 ml
Nalewka
arnikowa – 5 ml
SP.
Składniki wymieszać. Skórę przemywać 1-3 razy dz.
26. Oleum Grapefruit (Oleum Citri decumanae)
otrzymywany
jest z owoców grejpfruta Citrus decumana racemosa (Citrus paradisi)
rośliny z rodzaju Citrus, rodziny Rutaceae (rutowate). Miejsce
występowania: Antyle, Indie, Ameryka Północna (południe). Olejek jest bezbarwny
(silnie oczyszczony), słomkowy, żółty lub lekko pomarańczowy. W skórce owoców
występuje około 2% olejku eterycznego. W skład zabarwionego olejku wchodzą
bioflawonoidy, citral, linalool, geraniol, citronelal, kadinen, limonen.
Składniki olejku mają charakter fitoncydów, czyli związków o działaniu
bakteriobójczym i bakteriostatycznym. Olejek eteryczny grejprutowy niszczy
gronkowce, paciorkowce, Helicobacter pylori. Wykazuje silne właściwości
przeciwwirusowe (zabija wirusy opryszczki i grypy), przeciwpierwotniakowe
(niszczy np. lamblie i rzęsistka), przeciwroztoczowe i silne działanie
przeciwgrzybicze (niszczy Candida, Cryptococcus).
Olejek grejpfrutowy zażyty doustnie wywiera wpływ
przeciwdepresyjny, odprężający, wykrztuśny, żółciopędny, przeciwgnilny,
odwaniający, pobudzający wydzielanie soku żołądkowego i trzustkowego. Wywiera
wpływ rozkurczowy. Obniża stężenie cholesterolu we krwi, wzmacnia siłę skurczu
serca, poprawia krążenie krwi i limfy. Oddziałuje również na skórę: hamuje
wydzielanie łoju, normalizuje procesy rogowacenia, zapobiega zaburzeniom
rogowacenia mieszków włosowych. Oczyszcza pory skórne, zapobiega zaskórnikom,
likwiduje plamy, chroni przed cellulitis i rozstępami skóry. Wymiata wolne
rodniki, hamuje procesy starzenia i degeneracji. Olejek grejpfrutowy leczy
ukąszenia owadów, opryszczkę i trądzik. Pomocny w leczeniu łuszczycy - psoriasis.
Doustnie należy zażywać 4 krople olejku 2-3 razy dz. na miodzie.
Wyjątkowo korzystnie działa w chorobach układu oddechowego,
trawiennego, w chorobach skóry, w stresie i depresji, w chorobach grzybiczych,
przy osłabieniu, obniżonej odporności na choroby i w schorzeniach układu
krążenia.
Zewnętrznie stosować po rozcieńczeniu z olejem winogronowym,
wiesiołkowym, tranem lub olejem migdałowym (1:1 lub 1:2). Można dodawać olejek do wody kąpielowej (5
kropli na pół wanny wody). Do likwidacji zaskórników zastosować płyn: olejek
grejpfrutowy 1 ml + nafta kosmetyczna 30 ml + olej kamforowy 10 ml; wymieszać;
skórę trądzikową i z zaskórnikami przemywać 2 razy dz.
27. Oleum Pichtae – Olejek pichtowy (Abies
siberian essential oil, Oleum Pini sibiricum, Fir needle siberian oil). Otrzymywany
jest z jodły syberyjskiej Abies sibirica. Jodła białokora, pichta syberyjska, albo inaczej jodła syberyjska - Abies
sibirica (Ledeb. 1833; synonim Pinus sibirica (Ledeb.) Turcz. -
należy do podgromady nagonasiennych drobnolistnych Conipherophytina,
klasy iglastych Coniferopsida,
rodziny sosnowatych Pinaceae.
Inne synonimy tej rośliny to: Picea pichta (J. Forbes) Loudon, Pinus
picea Pall.; Abies pichta (Lodd.) J. Forbes; ang. Siberian fir.
Jest to drzewo iglaste
dorastające do
Jodła syberyjska dostarcza olejek
eteryczny pichtowy = olejek pichtowy = Fir needle siberian oil = Fir (Siberian)
Essential Oil = Abies siberian essential oil = Oleum Pini sibiricum,
który jest ruchliwą cieczą o silnym balsamiczno-cytynowo-miętowym zapachu i
terpentynowo-gorzkawym smaku, barwy żółtawo-zielonkawej lub bezbarwnej. W
składzie chemicznym zawiera octan bornyl, alfa-pinen, beta-pinen, kamfen,
cineol, mircen. Najwięcej posiada octanu bornylu i kamfenu.
Olejek pichtowy działa immunostymulująco, żółciopędnie,
żółciotwórczo, przeciwzapalnie, moczopędnie, przeciwobrzękowo, przeciwświądowo,
przeciwdepresyjnie, wzmacniająco ogólnie, napotnie; reguluje wypróżnienia,
wzmacnia serce, rozszerza drogi oddechowe ułatwiając oddychanie. Działa
mukolitycznie (upłynnia śluz) i silnie odkażająco na przewód pokarmowy, układ
oddechowy i skórę. Wykazuje silny wpływ przeciwgrzybiczy, przeciwroztoczowy
(zabija roztocze pasożytujące na skórze), przeciwpierwotniakowy i
przeciwbakteryjny. Odświeża skórę i oddech. Po zażyciu doustnym wchłania się
wciągu 20-30 minut do krwi i limfy, wywierając działanie miejscowe i ogólne.
Wydalany jest wraz z moczem, z potem, łojem, żółcią i powietrzem wydychanym
przez płuca. Pobudza wydzielanie kwasu solnego, soku trzustkowego i jelitowego.
Działa rozkurczowo i wiatropędnie. Zwiększa krążenie mózgowe, skórne, wieńcowe
i w kończynach. Działa przeciwwysiękowo.
Olejek pobudza aktywność i liczbę makrofagów i granulocytów
obojętnochłonnych, jest wymiataczem wolnych rodników i nadtlenków, przez co działa
przeciwnowotworowo i opóźnia procesy starzenia tkanek, w tym skóry. Zwiększa
syntezę cytokin, interferonu i TNF (Tumor Necrosis Factor). Jest silnym
wirustatykiem (virustatica), czyli substancją hamującą replikację i dojrzewanie
wirusów. Olejek pichtowy uszkadza osłonki lipoproteinowe wirusów i strukturę
rdzenia nukleinowego wirusów. Zażywany dłuższy czas poprawia samopoczucie.
Olejek pichtowy działa przeciwłuszczycowo, przeciwtrądzikowo,
zapobiega wypadaniu włosów, likwiduje łupież skóry owłosionej.
Wskazania do
stosowania olejku pichtowego: depresja, nerwice, stres, ropnie na
skórze, czyraki, liszaje, liszajce, grzybice skóry u układowe, łojotokowe
zapalenie skóry, łuszczyca, trądziki, opryszczka, owrzodzenia, reumatyzm,
artretyzm, przeziębienie, nieżyty układu oddechowego, chrypka, kaszel,
zapalenie zatok obocznych nosa, kamica żółciowa, kolki, zaparcia, zapalenie
gruczołu krokowego, niemoc płciowa, blednica skóry, słabe krążenie w kończynach
(stale zimne, blade lub sine dłonie i stopy) i w mózgowe, świąd skóry,
ukąszenia owadów i pająków, użądlenia, zaburzenia trawienne, ból brzucha, skąpe
miesiączkowanie, stan przedmiesiączkowy i zaburzenia emocjonalne okresu
przekwitania I pokwitania, bóle głowy, obrzęki, plamy na skórze.
Nie podawać osobom uczulonym na
składniki olejku, kobietom w ciąży, kobietom karmiącym (w czasie laktacji). Nie
podawać dzieciom do 3 roku życia.
Doustnie /per os/: co 4-6
godziny 3 krople na cukrze lub miodzie; przy chorobach zakaźnych i
przeziębieniu – co 2 godziny 3 krople na miodzie.
W chorobach skóry i do wcierań
wzmacniających, przeciwreumatycznych i przeciwbólowych, odprężających – po
rozcieńczeniu z olejem winogronowym, oliwką lub olejem migdałowym w proporcji
1:1 (10 ml olejku pichtowego na 10 ml wybranego oleju rozcieńczającego).
Do wcierań przeciwłuszczycowych i
przeciwtrądzikowych: 10 ml olejku pichtowego na 5 ml tranu ciekłego, oleju
rycynowego, olejku migdałowego lub oleju winogronowego.
Miód pichtowy – Mel Pichtae: na
każdą łyżkę miodu spadziowego lub lipowego dać 3 krople olejku pichtowego,
zmieszać. Zażywać co 4 godziny po 1 łyżce w razie kaszlu, chrypki, utraty głosu
z przyczyn zapalnych, osłabieniu serca, w przeziębieniu i chorobach zakaźnych
(np. przy grypie).
Nafta pichtowa – Naphta Pichtae:
5-10 ml olejku pichtowego zalewamy 50 ml nafty czystej (najlepiej
kosmetycznej); olejek dobrze rozpuszcza się w nafcie. Nafta pichtowa
usuwa zaskórniki, roztocze ze skóry (np. nużeniec, dermatophagoides), oczyszcza
dokładnie pory, rozmiękcza naskórek, usuwa łój, hamuje wydzielanie gruczołów
łojowych. Zapobiega powstawaniu ropni i cyst ropnych, usuwa pryszcze, leczy
zapalenie mieszków włosowych i gruczołów apokrynowych. Stosowana przez dłuższy
czas usuwa przebarwienia i uelastycznia skórę. Znakomita do leczenia łuszczycy
i trądzików oraz do dokładnego demakijażu. Wcierana we włosy zapobiega ich
wypadaniu, leczy łuszczycę skóry owłosionej i łupież. Zapobiega łamliwości i
rozdwajaniu włosów, przywraca naturalny połysk i puszystość włosów.
Receptury Preparatów
leczniczych i kosmetycznych z olejkiem pichtowym do samodzielnego sporządzenia dostępne są tutaj
Krosno 2002-2003
Henryk Różański 
Słowa kluczowe dla tej strony:
aromaterapia, aromatoterapia, olejki eteryczne, olejki aromatyczne, olejek,
oleum, terpen, seskwiterpen, inhalacje, nacieranie, metabolity wtórne roślin,
wydzieliny roślin, Oleum Amygdalae dulcium (olejek migdałowy), Oleum Anisi
(olejek anyżowy), Oleum Auranti (Olejek pomarańczowy), Oleum Calami (olejek
tatarakowy), Oleum Camphoratum (olejek kamforowy), Oleum Caryophylli (olejek
goździkowy), Oleum Carvi (olejek kminkowy), Oleum Citri (olejek cytrynowy),
Oleum Coriandri (olejek kolendrowy), Oleum Eucalypti (olejek eukaliptusowy),
Oleum Foeniculi (olejek koperkowy), Oleum Juniperi (olejek jałowcowy), Olejki
lemongrasowe (Oleum Andropogonis indicum orientale), Oleum Lavandulae (olejek
lawendowy), Oleum Mayoranae (olejek majerankowy), Oleum Menthae (olejek
miętowy), Oleum Foliorum Patchouli (olejek paczulowy Oleum Patchouli), Oleum Pini et Oleum Abietis et
Oleum Piceae et Oleum Cedri (olejek sosnowy i olejek jodłowy i olejek świerkowy
i olejek cedrowy), Oleum Rosae (olejek różany, olejek z drzewka różanego),
Oleum Salviae (olejek szałwiowy), Oleum
Santali albi (olejek sandałowy),Tea-Tree Oil (olejek herbaciany) Oleum
Malaleucae, Oleum Terebinthinae (olejek terpentynowy), Oleum Thymi (olejek
tymiankowy), Oleum Gerani (olejek geraniowy, olejek geranium), Oleum
grapefruit, grejpfrutowy olejek, Olejek pichtowy, Oleum Pichtae, Abies siberian
essential oil, Oleum Pini sibiricum, Fir needle siberian oil.
---
Zapraszam
również do odwiedzenia innych moich stron:
http://www.luskiewnik.strefa.pl
