Nużeniec ludzki – Demodex - morfologia Nużeniec ludzki – fizjologia Nużeniec ludzki – Demodex jako parazyt Nużyca – Demodecosis - choroba Terapia nużycy – leki syntetyczne Terapia nużycy – leki naturalne

Henryk S. Różański Demodex folliculorum Nużeniec ludzki – Demodex folliculorum et Demodex brevis Nużyca - demodekoza Demodecosis Leki syntetyczne i półnaturalne Leczenie nie jest łatwe. W każdym przypadku konieczne jest równoczesne doustne i zewnętrzne stosowanie leków. Udział nużeńca w etiopatologii trądziku (acne) opisywał Kaposi pod koniec XIX i na początku XX wieku. Na temat epidemiologii i chorobotwórczego oddziaływania nużeńca u ludzi i zwierząt publikowali również: Saalfeld, Jessner, Weyl, Geber, Majochi, de Amicis, Dubreuilh, Mibelli, Ivers, Mulder, Hunsche, Lewandowsky. Są to publikacje z przełomu XIX i XX wieku, późniejsze należą raczej do kompilacji. Dawniej (XIX wiek) w terapii wykorzystywano proste środki: przemywanie skóry eterem siarkowym, eterem dietylowym, benzyną, acetonem, naftą, potem sauna i kąpiele. W latach późniejszych wprowadzono do terapii nużycy dodatkowo xeroform i tlenek cynku. Xeroform – bismuthum tribromophenylicum (trójbromofenolan bizmutawy) – żółty proszek nie rozpuszczający się w alkoholach i wodzie. Ma silne właściwości odkażające, ściągające i przeciwzapalne. Dawniej stosowany również doustnie w dawce 0,5-1 g jako środek antyseptyczny dla przewodu pokarmowego. Ponadto zewnętrznie do leczenia wyprysków, owrzodzeń, ran, odparzeń, oparzeń, drobnych skaleczeń i opryszczki. W Polsce niegdyś popularny środek, łatwo dostępny. Obecnie wycofany z użycia. Tymczasem za granicą nadal produkowany i stosowany w lecznictwie oficjalnym. Wycofanie xeroformu w Polsce jest kolejną głupotą, skoro bardziej rozwinięte kraje nadal ten środek posiadają. Za granicą xeroform cieszy się nadal dużą popularnością Bardzo skuteczne jest przemywanie zakażonej skóry roztworem spirytusowym pirogalolu (3%), beta-naftolu (2%) lub pirokatechiny (2%). Sprawdza się także spirytusowy roztwór kwasu undecylenowego (5%), mieszany roztwór kamfory 25%-mentolu 1%-karwakrolu 2% w spirytusie 70%. Nużeniec tych leków nie jest w stanie przetrwać. Pirogalol lub beta-naftol trzeba stosować ostrożnie i na niewielkie obszary ciała, w razie dużej oporności na inne leczenie. Mieszanina kamforowo-mentolowo-karwakrolowa jest bezpieczna, można ją nawet wymieszać z olejem lnianym lub kukurydzianym w przypadku skóry suchej i wrażliwej. Bardzo dobre wyniki uzyskałem przy użyciu mazidła złożonego zawierającego salicylan metylu 5%, salicylan benzylu 3% i borneol lub octan bornylu 5% na oleju lnianym lub spirytusie – do smarowania. Doustne zażywanie oleju czarnuszkowego (naturalnego, nie pozbawionego olejku eterycznego!) wydaje się bardzo korzystne (1 łyżka na czczo 2 razy dziennie) W niektórych, łagodniejszych przypadkach zalecane jest skojarzone leczenie: Metronidazol i Minocyclina* per os (doustnie) oraz Metronidazol zewnętrznie. Minocycline jest silnie lipofilna, więc łatwo przenika do skóry oraz wydzielin zawierających lipidy. Jeżeli równocześnie z nużycą występują zakażenia bakteriami ropnymi staje się skutecznym środkiem. Minocycline należy podawać w dawce 100 mg co 12 godzin, przy czym pierwsza dawka to 200 mg, następne – 100 mg. Minocycline jest dostępna pod nazwami handlowymi: Mynocine, Minocin, Lederderm, Mestacine. Metronidazol należy zastosować w dawce 1 g na dobę podzielonej na 2-3 porcje. Oba leki należy stosować przez 1 miesiąc. Miejscowo, błony śluzowe i skórę smarować 5% roztworem metronidzolu wodnym lub glikolowym. Skuteczny jest także roztwór wodno-alkoholowy na alkoholu izopropylowym lub etanolu, a także krem 5% na eucerynie. W razie zakażeń oka – maść 2%. Metronidazol trudno rozpuszcza się w wodzie, nie jest rozpuszczalny w eterach i chloroformie. Łatwo rozpuszcza się w roztworach kwasów. Dlatego polecam rozpuścić go w roztworze kwasu borowego lub węglowego jeżeli ma być zastosowany na oczy, narządy płciowe lub skórę. W handlu niestety znajdują się preparaty metronidazolu zewnętrzne w formie żelu stomatologicznego 10-25% oraz 1% krem oraz żel (ten jest zbyt słaby). Zatem odpowiednie preparaty do użytku zewnętrznego trzeba sporządzić. W razie zakażeń narządów płciowych z równoczesnymi upławami – Gynalgin – tabl. per vaginum (dopochwowe) zawierające metronidazol (250 mg) i chlorchinaldin (100 mg). Można także zapisać takie globulki dopochwowe do sporządzenia w aptece. W razie oporności nużeńca na powyższe leczenie należy zastosować w terapii Ivermectin* (Mectizan, Stromectol) stosowany powszechnie do zwalczania nitkowców, owsików, glist, wszy, włosogłówki, węgorków. Ivermektyna zaburza przekaźnictwo nerwowe u bezkręgowców. U ssaków w dawkach leczniczych nie działa na mózg i rdzeń kręgowy. Przechodzi do skóry i oka. Łatwo przenika z jelit do krwi. Z uwagi na masowe obumieranie pasożyta w organizmie dochodzi do uwolnienia substancji alergennych. Dlatego należy ten lek podawać wraz z lekami przeciwhistaminowymi (np. Clemastine). Ivermectin stosuje się rozmaicie, zalecane powszechnie dawki dotyczą terapii nitkowców – 12 mg co 6 miesięcy. Takie też stosuje się z dobrym skutkiem. Należy zadbać, aby dawka Ivermectin wyniosła 200 ug/kg masy ciała. Po dwóch dniach należy wkroczyć z Metronidazolem i Minocykliną na 7 dni oraz z lekami przeciwhistaminowymi na 4 tygodnie. Zewnętrznie stosować Pyrethrins (A-Par – aerozol, Crinopex Forte – szampon, Spray-Pax – płyn do smarowania i spryskiwania zakażonych miejsc). Pyrethrins nie stosować na oczy!!!. *Brak rejestracji minocykliny i ivermektyny w Polsce oraz konieczność sprowadzania tych środków na zamówienie docelowe pozostawiam również bez komentarza. Warto dodać, że ivermektyna jest stosowana również do leczenia zwierząt (wiele opornych chorób pasożytniczych), tymczasem u nas jej nie ma nawet do leczenia ludzi. Do oczu stosować Indometacin – krople 1% (zawiesina wodna), np. Chibro-Amuno Chibret – krople 1%. Na skórę, w tym także na narządy płciowe zamiast Pyrethrins i metronidazolu zewnętrznie można zastosować Crotamiton (Farmapol) – maść 10% lub płyn 10%. Analogiczne do Crotamiton są zagraniczne Euraxil – emulsja i krem 10% oraz Eurax – 10% krem i mleczko 10% na skórę. Preparat oprócz działania porzeciwroztoczowego wywiera także wpływ przeciwbakteryjny i przeciwświądowy. Do zwalczania nużeńca można także użyć Lindane (Elenol, Jacutin, Agalin) – w formie aerozoli, kremów, żeli i roztworów. W razie nużycy miejsc silnie owłosionych można wówczas zastosować szampon Lindane. Działa równocześnie przeciwłojotokowo. Skutecznym lekiem jest także Mesulfen, pochodna antracenu zabijająca roztocze. Działa także przeciwłojotokowo, przeciwbakteryjnie i przeciwświądowo. W obrocie handlowym jest maść Citemul S. Do kąpieli można użyć roztwór parafinowy mesulfenu Soufrol. Rp. Maść do oka i ucha (zakażenia roztoczami, w tym nużeńcem) Metronidazol 0,2 (do ucha 0,3 g) Kwas borowy 0,2 Siarczan cynku 0,005 Parafina ciekła 2,0 Wazelina biała do 10 g Rp. Zawiesina do oczu i ucha (zakażenia roztoczami, w tym nużeńcem) Metronidazol 0,2 (do ucha 0,3 g) Chlorotetracyklina 0,05 Czteroboran sodu 0,05 Chlorek sodu 0,125 Woda dwudestylowana do 10 g Metronidazol przed dodaniem starannie rozetrzeć na pył. Krople stosować na zmianę z maścią 4 razy dziennie (2 razy maść i 2 razy krople). Zamiast powyższych leków doocznych i dousznych można zastosować krople z 0,5% roztworu azotanu srebra (2 krople do worka spojówkowego, 3-4 krople do ucha 3 razy dz.). Równocześnie oczywiście trzeba zażywać preparaty doustne wcześniej opisane. Jeśli pomimo stosowania wyżej wymienionych leków obserwujemy brak skuteczności leczniczej w nużycy skórnej warto wykorzystać stare preparaty recepturowe Rp. Płyn do przemywania skóry zakażonej nużeńcem Kwas benzoesowy 2 g Tymol – 200 mg Spirytus kamforowy – 100 ml Crotamiton – roztwór 10% - dopełnić do 150 ml Składniki wymieszać. Skórę przemywać 3 razy dziennie. Po 2-3 godzinach w skórę wcierać maść sandałowcową: Rp. Maść sandałowcowa Olejek sandałowy – 5 g Euceryna do 100 g Jeżeli pasożyt zanika powoli i jest głęboko w skórze lub migruje na inne okolice wówczas skórę przemywać 3 razy dziennie w/w płynem na zmianę z płynem Manciere zmodyfikowanym lub oryginalnym: Rp. Płyn Manciere zmodyfikowany Gwajakol płynny czysty – 5 g Olejek eukaliptusowy – 5 g Balsam peruwiański – 5 g Spiritus vini – 50 g Eter etylowy – do 500 g Rp. Płyn Manciere oryginalny Gwajakol czysty płynny – 10 g Olejek eukaliptusowy – 10 g Balsam peruwiański – 10 g Jodoform – 10 g Spiritus vini – 100 g Eter etylowy do 1000 g --- Rp. Płyn na skórę antydemodex (własny) Gwajakol czysty (np. Fluka) – 5 ml Propanol (alkohol izopropylowy) – 100 ml Srebro koloidalne – roztwór 3% - 95 ml Delacet (Herbapol) – 100 ml Skórę przemywać 2 razy dziennie. Rp. Płyn przeciwko nużycy antydemodex/2000 (własny) Alkohol etylowy, izopropylowy lub lepiej pentanol – 900 ml Olejek eukaliptusowy – 10 g Maść z balsamem peruwiańskim Balsolan – 1 tubka beta-naftol – 0,5 g eter dietylowy – 100 ml gwajakol czysty w płynie - 10 g olej rycynowy lub tran – 50 ml Składniki wymieszać. Skórę przemywać 2 razy dziennie. Mazidło przeciwko nużycy antydemodex/2004 Olejek eukaliptusowy – 10 g beta-naftol – 1 g gwajakol czysty w płynie 10 g balsam peruwiański Balsolan 10% - 1 tubka Olejek sandałowy – 10 g Olejek eukaliptusowy – 10 g Wazelina lub parafina – 900 g Składniki wymieszać. Skórę zakażoną smarować 2 razy dziennie. Stosować na zmianę z pudrem cynkowo-bizmutowo-imbirowym Rp. Puder cynkowo-bizmutowo-imbirowy Zasypka Linomag – 1 cz. Zasypka Dermatol – 0,5 cz. Imbir mielony – 0,5 cz. Proszki wymieszać. Skórę pudrować na noc. Zastosowanie wyżej wymienionych preparatów powoduje masowe obumieranie pasożyta w skórze, który jednak - jako martwy pozostaje w mieszkach włosowych. Efektem tego jest wystąpienie świądu i wyprysku. Resztki nużeńca należy usunąć w kąpielach w nadmanganianie potasu (Kalium hypermanganicum – tabl. dostępne w aptekach, dodawać do wody, aby uzyskać różowo-fioletową barwę po zaczerpnięciu wody w dłonie) oraz w saunie. Sauna gorąca (może być solankowa) spowoduje wydalenie potu, łoju i resztek ciała nużeńca. Następnie należy poddać się kąpieli w ciepłej wodzie z dodatkiem nadmanganianu. Zabiegi powtarzać co tydzień (3-4 powinny wystarczyć). Nużyca u zwierząt jest leczona ivermektyną lub nie zarejestrowanym w Polsce amitrazem (N'-(2,4-Dimethylphenyl)-N-[[(2,4-dimethylphenyl)imino]methyl]-N-methylmethanimidamide). Amitraz jest znany pod nazwami handlowymi: Mitaban (Upjohn), Preventic (Allerderm/Virbac), Tactivar, Taktic (Hoechst/Roussel). Amitraz jest lekiem toksycznym (inhibitor monoaminooksydazy MAO), dlatego zaleca się dużą ostrożność przy stosowaniu u zwierząt. Może wystąpić nadwrażliwość na preparat. U zwierząt mających mniej niż 6 miesięcy amitraz nie powinien być stosowany. Preparat służy do sporządzania roztworów kąpielowych (2-4 ml 12,5% roztw./1 litr wody). W razie zatrucia amitrazem antidotum jest johimbina (Yohimbina). Preparatem zwalczającym nużycę u zwierząt jest także milbemycyna - Milbemycin Oxime (makrocykliczny lakton), który otwiera kanały jonowe dla chloru w komórkach pasożyta, powodując jego śmierć. Dawka lecznicza wynosi 0,5 mg/kg masy ciała zwierzęcia. Dawki powyżej 10 mg/kg masy ciała są śmiertelne dla zwierząt. Stosowana do zwalczania parazytoz wywołanych przez owady i roztocze. Preparat też nie jest zarejestrowany w Polsce. W przypadku nużycy uogólnionej, nawracającej i ocznej - korzystnie wpływają pozajelitowe preparaty immunostymulujace, np. Fibs, Extractum Aloe, Iscador Q – amp. 1 amp. Preparatu wybranego podawać podskórnie 1 raz w tygodniu (5 zastrzyków), potem 1 raz w miesiącu (10-14 zastrzyków).

Dokument chroniony prawami autorskimi

Krosno 2001-2009